"Η οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε", Camilo José Cela

Βιβλίο εντυπωσιακά μεστό- ούτε μια λέξη θαρρείς πως δεν περισσεύει- η μικρή νουβέλα του Καμίλο Χοσέ Θέλα «Η οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε», μας εξηγεί από την πρώτη παράγραφο τι ακριβώς θέλει να μας πει.

«Εγώ κύριε μου δεν είμαι κακός, αν και δε μου λείψαν οι λόγοι για να γίνω. Όλοι οι θνητοί με τον ίδιο τρόπο γεννιόμαστε, αλλά μεγαλώνοντας η μοίρα παίζει μαζί μας, λες και είμαστε καμωμένοι από πλαστελίνη, ενώ μας σπρώχνει από διαφορετικά μονοπάτια προς το ίδιο το τέλος, το θάνατο. Υπάρχουν άνθρωποι που σεργιανούν μες στα λουλούδια κι άνθρωποι που είναι αναγκασμένοι να διαβαίνουν από τα αγκάθια και τις τσουκνίδες»

Έτσι ξεκινά  να γράφει το γράμμα-ποταμό-εξομολόγηση-βιογραφία ο Πασκουάλ Ντουάρτε μέσα από τη φυλακή που είναι καταδικασμένος σε θάνατο. Δεν έχει σε κανέναν να το στείλει παρά σε έναν μακρινό που ίσως καν να μη θυμηθεί το όνομά του. Μέσα από το γραπτό του συνειδητοποιούμε πως πρόκειται για έναν άνθρωπο που έχει διαπράξει ξυλοδαρμούς και δολοφονίες χωρίς επαρκή κίνητρο, που είναι στα όρια της λογικής. Το εντυπωσιακό είναι πως παρ’ όλη τη μιζέρια της ζωής του, της μοίρας που δεν τον άφησε να γίνει τίποτα άλλο από αυτό που είναι, το κείμενο του Πασκουάλ Ντουάρτε τον καθιστά συμπαθή, κάποτε έχει κρίσεις διαύγειας που μας δείχνουν πως δεν του άξιζε αυτό που έζησε, απλά στην οικογένεια που γεννήθηκε ήταν αναπότρεπτο να το ζήσει.

Το μεγαλύτερο παιδί μιας απόλυτα φτωχής οικογένειας της Ισπανικής επαρχίας, με έναν πατέρα αδιάφορο μέθυσο και μια μάνα απίστευτη στρίγγλα που ποτέ δεν μπόρεσε να αγαπήσει τα παιδιά της, ζώντας μες στη μιζέρια, βλέποντας την όμορφη αδελφή του να χάνεται στα μονοπάτια της πορνείας, και τον μικρότερο αδελφό του- έναν ανάπηρο που ποτέ δεν κατάφερε να προχωρήσει ή να μιλήσει να κείτεται στο χώμα για τα δέκα βασανισμένα χρόνια της ζωής του, χωρίς αφτιά γιατί του τα φάγαν τα γουρούνια- προσπάθησε δυο φορές να κάνει τη δική του οικογένεια αλλά δεν…

Ο Ντουάρτε είναι ένας τραγικός ήρωας, καταδικασμένος από την ώρα που γεννήθηκε στο ύστατο σκαλοπάτι της κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Δεν είναι ξεχωριστός, δεν είναι αντιήρωας, δεν επέλεξε τη μοίρα του, προσπάθησε να ενταχθεί, αλλά αυτό ήταν αδύνατο, τόσα κοινωνικά και πολιτικά άλματα μαζεμένα.

Το βιβλίο όταν γράφτηκε δυσκόλεψε του αναγνώστες με τη σκληρότητα και την ωμότητά του, απαγορεύτηκε από τον Φράνκο, γρήγορα όμως καθιέρωσε τον Θέλα ως εκφραστή ενός ολόκληρου κινήματος που άλλαξε ριζικά την Ισπανική λογοτεχνία. Δείγμα πως, αν κάτι πρέπει να ειπωθεί, δεν χρειάζονται πολλά λόγια, η λιτότητα κρατά τα πράγματα σαφή και νηφάλια. Υποψιάζομαι δε, πως  όσα βιβλία του Θέλα να διαβάσω από δω κι εμπρός, η νουβέλα αυτή, το πρώτο του βιβλίο των 26 χρόνων του, θα είναι αυτό που θα μείνει χαραγμένο στη μνήμη μου.


"Η οικογένεια του Πασκουάλ Ντουάρτε", Καμίλο Χοσέ Θέλα, μετ. Ισμήνη Κανσή, εκδ. Καστανιώτη, 2010, σελ.124