Κατερίνα Μαλακατέ
"Όλιβ ξανά", Ελίζαμπεθ Στράουτ, μετ. Μαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Άγρα, 2021, σ. 342
Διάβασα τον "Παράδεισο" στις διακοπές και με στοίχειωσε για τις δύο μέρες που διήρκησε η ανάγνωση• η σωστή λέξη θα ήταν με σμπαράλιασε. Η ιστορία ακολουθεί δυο παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι στην πρώτη τάξη του Γυμνασίου που υφίστανται ανελέητο σωματικό και λεκτικό μπούλινγκ από τους συμμαθητές τους. Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής έχει “ένα τεμπέλικο” μάτι, ενώ το κορίτσι είναι πάντα βρώμικο και τσαλακωμένο. Οι ισορροπίες τους κάπως αλλάζουν όταν οι δυο τους, τα θύματα, αρχίζουν να επικοινωνούν με σημειώματα.
Το βιβλίο είναι εξαιρετικά ακριβές στο πώς χειρίζεται την διαλυμένη ψυχολογία του θύματος, αλλά και την μπλαζέ αδιαφορία του θύτη, κι έφερε στην επιφάνεια όλες τις μαθητικές μου μνήμες, την απόγνωση, την αδυναμία να βγάλεις την επόμενη μέρα, την ανασφάλεια για κάθε κίνηση που θα μπορούσε “να προκαλέσει” τον θύτη, τον φόβο πως είσαι ένα σίχαμα της κοινωνίας που τα κάνει όλα λάθος (το βασικό λάθος είναι πως υπάρχεις, δηλαδή) και τη σιγουριά πως κανένας δεν θα έδινε δεκάρα ακόμα κι αν αυτοκτονούσα. Γιατί μη γελιόμαστε, οι θύτες ξέρουν καλά ποιον επιλέγουν για θύμα, αυτόν που δεν έχει αποδοχή από κανέναν, αυτόν που συναισθηματικά δεν μπορεί να σταθεί πουθενά.
Οι δυο μαθητές που υφίστανται το μπουλινγκ δεν είναι ίδιοι ούτε έχουν τις ίδιες ιδέες για το πώς να το αντιμετωπίσουν. Τις περισσότερες φορές δεν μιλούν καν για αυτό. Αλλά η βία, το μπούλινγκ, καταλαμβάνει τις ζωές τους, είναι η ομπρέλα από πάνω τους, σε κάθε βήμα και κάθε τους κίνηση. Δεν ισχύει το ίδιο για τους θύτες, αυτοί είναι βίαιοι και δυνατοί γιατί έτσι είναι, σαν να πίνουν ένα ποτήρι νερό, είναι αδιάφορο ποιος είναι το θύμα, απλά πρέπει να υπάρξει θύμα.
Από αυτή την πλευρά το μυθιστόρημα είναι εντελώς επιτυχημένο, εγώ ένα πρώην θύμα σχολικού μπούλινγκ ταυτίστηκα τόσο που ήταν σαν να ξαναζούσα μνήμες βαθιά καταχωνιασμένες, για δυο μέρες δεν μπορούσα πάλι να ανασάνω. Όμως δεν παραμένει εκεί, τα μυθιστορήματα δεν είναι μαρτυρίες, είναι βουτιές στην ανθρώπινη ψυχολογία. Δεν θα είχε νόημα ένα λογοτεχνικό κείμενο να αφορά μονάχα εμένα, που ταυτίζομαι με την περίσταση, δεν έχει λόγο ύπαρξης να θαυμάσω πόσο καλά ξέρει το θύμα, τον θύτη, την παρέα και το κοινό τους. Το θέμα είναι να γίνει αυτό, το βίωμα, έργο τέχνης. Και σε αυτό τα κατάφερε καλα η συγγραφέας. Η επιλογή της πρωτοπρόσωπης αφήγησης είναι σοφή. Το ίδιο και ο τρόπος που διεισδύει στην ψυχολογία των ηρώων αλλά και η τρομερή στιγμή της κορύφωσης. Εγώ πονούσα, αλλά δεν μπορούσα να παρά να θαυμάσω το πώς το βιβλίο χειρίζεται το Κακό, το εγγενές κακό που ενυπάρχει στην ανθρώπινη φύση και δημιουργεί αναίτια, μαζική, ανελέητη βία. Ξεκινώντας από τον έναν.
Οι Ιάπωνες και οι Γιαπωνέζες έχουν έναν ιδιαίτερο τρόπο να γράφουν λογοτεχνία, κοφτό και λυρικό μαζί. Αν και πουθενά δεν έχουμε ενδείξεις πως μιλάμε για την Ιαπωνική κοινωνία, το ξέρεις καλά πως έχει γραφτεί στα Ιαπωνικά (αν και εδώ έχουμε πάλι μετάφραση της μετάφρασης). Αγαπώ τη γραφή τους, από τον Καβαμπάτα και τον Τανιζάκι, ως την Ογκάουα και τον πρώιμο Μουρακάμι, τους νιώθω “δικούς” μου και ξένους μαζί. Και κάτι μου λέει πως βρήκα κι άλλη μια Γιαπωνέζα συγγραφέα να ακολουθώ.
Κατερίνα Μαλακατέ
Αγοράστε το εδώ |
Κατερίνα Μαλακατέ
"Η πορεία της Μίνα", Γιόκο Ογκάουα, μτφ. Άννα Παπασταύρου, εκδ. Πατάκη, 2023, σ. 365
Αγοράστε το ΕΔΩ |
Κατερίνα Μαλακατέ
Μιχάλης Αλμπάτης |