"Το κοριτσάκι στον παγετώνα", Adelaide Bon

 

Το κοριτσάκι στον παγετώνα είναι το ανατριχιαστικό αφήγημα που έγραψε η Αντελαΐντ Μπον για το βιασμό της από έναν παιδόφιλο στα εννιά της χρόνια. Παρ’ όλο που τότε έγινε καταγγελία, η Μπον, όπως τα περισσότερα θύματα βιασμού σε τόσο μικρή ηλικία απωθησε τη μνήμη, έβαλε τον εαυτό της στον πάγο, και προσπάθησε με όλους τους τρόπους να βρει διέξοδο, τρώγοντας βουλιμικά και κάνοντας το κορμί της μη ποθητό από τους άντρες, σπουδάζοντας θέατρο, γράφοντας ατελείωτες ώρες στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή της, κάνοντας γιόγκα, ομαδικές θεραπείες. Τίποτα στην ουσία δεν βοηθούσε, μα βοηθούσαν όλα. Γιατί το βασικό είναι να αναδυθεί το τραύμα, να μπορέσεις να μιλήσεις για αυτό, ναι ακόμα και "τώρα", τόσα χρόνια μετά.

Το κοριτσάκι στον παγετώνα, αυτό που πάγωσε την ώρα του βιασμού και πάγωσε και μετά, είναι μια σπαρακτική καταγραφή των αισθημάτων του θύματος από ένα πραγματικό θύμα. Δεν είναι μόνο πως αποτελεί ένα επίκαιρο ανάγνωσμα, δίνει πολύ σοβαρά στοιχεία τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη. Δεν γίνεται πουθενά μελό, ούτε φαίνεται να πέφτει στην παγίδα της αυτολύπησης. Πρόκειται μια γυναίκα που έζησε με τους δαίμονες της, και το πάλεψε. Την ώρα της δίκης του βιαστή, πάρα πολλά χρόνια μετά, δεν δείλιασε, βρήκε δικηγόρο, κατέθεσε, κι ας ήταν οι μνήμες τόσο θολές, κι ας ήταν τόσο επώδυνο το να ζήσει από την αρχή όλη την ιστορία, και να μαζέψει τα θραύσματα (τα δικά της και των εικόνων). Τελικά ο άνθρωπος που της το έκανε αυτό (κι όχι μόνον σε αυτήν αλλά και σε άλλα εβδομήντα κορίτσια) πήγε φυλακή.

Όμως δεν ήταν όλα τα θύματα τόσο δυνατά, αρκετά ζούσαν ακόμα μια φρίκη, άλλα το είχαν απωθήσει τελείως, μικραίνοντας τη σημασία του, κάποια δεν ήθελαν να έχουν καμία σχέση. Το πόσο οδυνηρό είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με το θύτη περιγράφεται στο βιβλίο πάρα πολύ γλαφυρά. Το πόσο απαίσιο που πρέπει να ξαναζήσεις την εμπειρία και να καταθέσεις, που σε κρίνουν, που οι ειδικοί νομίζουν πως ξέρουν καλύτερα από σένα το κορμί σου.

Σε αυτό που δεν δίνει απάντηση το βιβλίο κι ίσως και να μην υπάρχει, είναι εάν μπορείς τελικά να ξεπεράσεις ένα τέτοιο τραύμα και πώς. Η συγγραφέας το προσπάθησε με όλους τους τρόπους, ακόμα και με τη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Δεν συγχώρεσε φυσικά, ούτε ξέχασε, αλλά με κάποιο τρόπο συνεχίζει τη ζωή της. Αυτό αποδεικνύεται κι από τη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στην Μαριαλένα Σπυροπούλου: "Τώρα τα συμπτώματά μου έχουν σχεδόν εξαφανιστεί και είμαι καλύτερα από ό,τι φανταζόμουν. Αν γίνει σωστή διάγνωση, αν υπάρχει κάποιος να μας ακούσει, να ασχοληθεί μαζί μας, υπάρχει σωτηρία" είναι η κατακλείδα της. Κι εγώ νιώθω πως υπάρχει διέξοδος, αν δεν προστατέψεις και δεν ξεπλύνεις τον βιαστή, αν αγαπήσεις και φροντίσεις το θύμα.

                                       Κατερίνα Μαλακατέ 

"Το κοριτσάκι στον παγετώνα", Αντελαΐντ Μπον, μετ. Άννα Διαμανίδη, εκδ. Στερέωμα, 2020

"Όλιβ Κίττριτζ", Elizabeth Strout

 

Βιβλίο που δεν θέλεις να τελειώσει, από εκείνα τα παρηγορητικά για την ανθρώπινη ύπαρξη είναι η «Όλιβ Κίττριτζ» της Ελίζαμπεθ Στράουτ. Είχα νιώσει περίπου την ίδια αίσθηση το προηγούμενό της που κυκλοφόρησε στα ελληνικά «Το όνομά μου είναι Λούσυ Μπάρτον», όμως αυτό ήταν ένα βιβλίο περιορισμένο σε θεματολογία. Το "Όλιβ Κίττριτζ"  είναι πολύ πιο ολοκληρωμένο έργο, μεστό, από αυτά που θυμάσαι πως τα διάβασες για καιρό.

Η Όλιβ, η βαριά, απόλυτη, μερικές φορές άκαμπτη, κι άλλες απίστευτα διορατική δασκάλα μαθηματικών του σχολείου ενός χωριού στο Μέην, είναι παντρεμένη με τον μειλίχιο Χένρι, έναν γλυκό φαρμακοποιό, που του αρέσει να περνάει καλά κι απολαμβάνει την κάθε στιγμή ευτυχίας και τρυφερότητας. Η αντίθεσή τους είναι έντονη και στην αρχή κάνει την Όλιβ απόμακρη και αντιπαθητική. Στην πραγματικότητα όμως, η Κίττριτζ αποτελεί μόνο την αφορμή για να μας πει η συγγραφέας ένα σωρό ιστορίες, για τον έρωτα, τον γάμο, τη συντροφικότητα, την αγάπη των παιδιών, τη δουλειά, την ανεργία, τη ζωή, την αρρώστια και την ανημποριά, τον θάνατο.

Το μυθιστόρημα είναι σπονδυλωτο, κάθε μέρος του έχει τη μορφή και το μέγεθος ενός διηγήματος, και σε κάποια από αυτά η Όλιβ κάνει (ίσως κάτι λιγότερο) από γκέστ εμφάνιση. Όμως, παρ' όλα στο βιβλίο δεν πρωταγωνιστεί ο τόπος, ούτε πρόκειται για μια ηθογραφία. Στο κείμενο πρωταγωνιστούν οι άνθρωποι και οι σχέσεις τους. Για αυτό το όνομά της Ολίβ που κοσμεί το εξώφυλλο είναι τόσο ταιριαστός τίτλος.

Η Όλιβ είναι ένας χαρακτήρας «μεγαλύτερος από τη ζωή». Στην αρχή δεν μπορεί να δει πέρα από τη μύτη της, είναι εγωίστρια, δεν καταλαβαίνει πως καταδυναστεύει τον άντρα και τον γιο της, με τις αλλαγές στη διάθεσή της και τα άκαρδα σχόλια της. Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στις αλλαγές, και σίγουρα δεν είναι ο άνθρωπος που θα σου πρόσφερε ένα χάδι στον ώμο ή μια γλυκιά κουβέντα παρηγοριάς. Όμως σιγά σιγά κατανοείς την ωμότητα και την απόλυτη ειλικρίνεια της, δεν θα την έκανες φίλη ίσως, αλλά θα ήθελες να είναι τριγύρω όταν τα πράγματα πάνε στραβά. Από τα βασικοτερα πλεονεκτήματα του βιβλίου εξάλλου είναι ο τρόπος που η Ελίζαμπεθ Στράουτ δίνει βάθος στον κάθε χαρακτήρα, η πολυπλοκότητά του αργεί να εμφανιστεί, στην αρχή μοιάζει με καρικατούρα κι έπειτα σπάει όλες τις συμβάσεις και τα κλισέ που είχες σκεφτεί. Έτσι κι η ψηλή, βαριά, παχουλή Όλιβ κλαίει μπροστά σε ένα κορίτσι που πάσχει από νευρική ανορεξία και του λέει "όλοι πεινάμε", ενώ καταβροχθίζει ένα ντόνατ. Κι η σκηνή αποκτά βάρος. 

Το μυθιστόρημα κέρδισε το Πούλιτζερ το 2008. Με έβαλε σε έναν αναγνωστικό ρυθμό που είχα καιρό τώρα να ακολουθήσω. Με τράβαγε μαζί του και το σκεφτόμουν κι όταν δεν το διάβαζα. Κάποια στιγμή ταυτίστηκα με την αντρική κορμοστασία και τα χέρια της Όλιβ (εγώ που είμαι 1.59 και μικροκαμωμένη) κι ένιωθα μέσα στο κορμί της, στο πόσο άβολα ένιωθε στο ίδιο της το πετσί. Και στο τέλος συνειδητοποίησα πως η ιδέα της για την ευτυχία μπορεί και να μην απέχει πολύ από τη δική μου.

                                         Κατερίνα Μαλακατέ

"Όλιβ Κίττριτζ", Ελίζαμπεθ Στράουτ, μετ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. Άγρα, 2020, σ. 364