«Η σκούπα και το σύστημα», David Foster Wallace

«Η σκούπα και το σύστημα» είναι το πρώτο πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Γουάλας στα 24 του, μέρος της πτυχιακής του στο Κολέγιο Άμχερστ· το άλλο μέρος ήταν μια μελέτη για τον Βιτγκενστάιν. «Η σκούπα και το σύστημα» συνομιλεί με το έργο του Τόμας Πίντσον, έχει αρκετά ντράβαλα με τον Βιτγκενστάιν και τον Ντεριντά, αλλά κυρίως έχει ατελείωτη πλάκα, εξαιρετική αφήγηση, πλοκή που σε κρατάει- αν και κατά το Πιντσονικό πρότυπο δεν πάει πουθενά- και κυρίως μέσα στους βασικούς πρωταγωνιστές του, τον Βλαντ τον Παλουκωτή, έναν παπαγάλο κοκατίλ που μαθαίνει να μιλάει, και τελικά κάνει καριέρα σε εκπομπή τηλευαγγελιστή με το όνομα Ουγολίνος ο Μεγαλοπρεπής. 

Αλλά, ας τα πάρουμε από την αρχή (όσο γίνεται). Η Λινόρ, γόνος πολύ πλούσιας οικογένειας που φτιάχνει παιδικές τροφές σε βαζάκι, δουλεύει ως τηλεφωνήτρια ενός εκδοτικού οίκου, του Φρίκουεντ και Βίγκορους. Έχει δεσμό με το αφεντικό της, Ρικ Βίγκορους, έναν τύπο με πολλά θέματα με το πουλί του, 20 χρόνια μεγαλύτερό της, άσχημο, που στο κρεβάτι αρέσκεται να της διηγείται ιστορίες από βιβλία που απέρριψε, και που έχει παθολογική εξάρτηση από τη Λινόρ. Γνωρίστηκαν στο σαλόνι του αγύρτη ψυχαναλυτή τους, που έχει ψύχωση υγιεινής. Α, η Λινόρ έχει παθολογική σχέση με την γιαγιά της, που ήταν μαθήτρια του Βιτγκενστάιν, και πίστευε πως τα πάντα είναι λέξεις. Και της μπαίνει η ιδέα πως μόνον ο,τι μπορεί να λεχθεί είναι η ζωή της. Ο Βλαντ ο Παλουκωτής είναι το πουλί της Λινόρ, που της έκανε δώρο ο παθολογικά ζηλιάρης, Βικ. Η γιαγιά εξαφανίζεται, ο πατέρας της έχει βρει μια πατέντα για τις παιδικές τροφές που κάνει τα παιδιά να μιλάνε πολύ πιο γρήγορα, κι η Λινόρ τελικά σχετίζεται με έναν τύπο που ο μπαμπάς του έφτιαξε μια κατάμαυρη έρημο καταμεσής μιας κανονικής Πολιτείας, την Θ.Ε.Ο, ενώ οι τηλεφωνικές γραμμές στη Φρίκουεντ και Βίγκορους είναι τόσο για τα μπάζα, που έγκυρη γραμμή βγάζει μόνο ένας στους εκατό.

Ο Γουάλας έχει εκπληκτικό χιούμορ, στήνει ένα Πιντσονικό σύμπαν όπου τα φώτα νέον της δεκαετίας του 70 αναβοσβήνουν συνέχεια μες στο κεφάλι σου. Οι ιστορίες του είναι εξωφρενικές και αστείες, βαθιές και φιλοσοφικές, πάντα ανολοκλήρωτες, πάντα υπαινικτικές, χωρίς να ξέρεις ακριβώς τι υπονοούν. Είναι απίστευτος παραμυθάς, μια πραγματική μεγαλοφυΐα της αφήγησης, ένας συγγραφέας που όμοιός του δεν θα υπάρχει ξανά. Για αυτό και αυτοκτόνησε στα 48.

«Η σκούπα και το σύστημα» είναι πολύ διαφορετικό βιβλίο από αυτά των διηγημάτων του που έχω διαβάσει, το “Oblivion” και το "Girl with curious hair"- εδώ δεν σε πιάνει από τον λαιμό να σε στραγγαλίσει όπως σ' αυτά. Σε βάζει όμως σε έναν κυκεώνα σκέψεων, άκρως απολαυστικών και δυσλειτουργικών, και σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις και τα υπόλοιπα μυθιστορήματα του Ντέιβιντ Φόστερ με μανία. Θέλω Infinite jest τώρα. 

                                                                                              Κατερίνα Μαλακατέ

«Η σκούπα και το σύστημα», Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, μετ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, εκδ. Κριτική, 2016, σελ. 572 

Υ.Γ. 42 Εγώ ταυτίστηκα με τον ανάπηρο αδελφό της Λινόρ, ιδιοφυΐα τίγκα στη μαστούρα, που το συρταράκι του μηχανικού ποδιού του το τάιζε όλη η σχολή με ναρκωτικά για να τους δίνει ακαδημαϊκές συμβουλές κι ήθελε να τον φωνάζουν Αντίχριστο. 

"Girl with curious hair", David Foster Wallace

Ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας έχει την σπάνια ικανότητα να μου δημιουργεί ασφυξία όποτε τον διαβάζω. Κάθε δέκα σελίδες θέλω να σταματήσω, να μην το αφήνω να με πνίγει πια, αλλά όλο σέρνομαι ξανά στα κείμενά του, σιδηροδέσμια μιας τέχνης εξωφρενικά δυνατής, που δεν μπορεί να σε αφήσει, σε τραβά με το ζόρι, σχεδόν από τα μαλλιά, πάλι στο βιβλίο. 

Το «Girl with curious hair» με βασάνισε κοντά ένα δεκαήμερο, με μπλοκάρισε αναγνωστικά, με έριξε σε κατάθλιψη σε κάποιες φάσεις. Δεν σκέφτηκα να το παρατήσω, αλλά σκέφτηκα να του απιστήσω. Και του απίστησα, αλλά ξαναγύρισα. Για να βυθιστώ σε αυτήν την παρανοϊκή αφήγηση που διαλέγει θαρρείς επίτηδες τον πιο δύσκολο δρόμο, τον λιγότερο ενδιαφέροντα αφηγητή, τελικά τον μόνο δρόμο για να μιλήσει κανείς για την ανθρώπινη φύση του καιρού μας. 

Η συλλογή είναι πρώιμη του Γουάλας, την έγραψε ανάμεσα στα είκοσι και τα τριάντα του, δημοσιεύτηκε το 1987. Ενσωματώνει με τόσο μεγάλη μαεστρία όλες τις αρχές του μεταμοντερνισμού όμως φαίνεται να τον ξεπερνά. Εδώ έχουμε και αποδόμηση ειδών και κραυγαλέες αναφορές στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ιστορικά πρόσωπα που μπλέκονται με φανταστικά, τριπ, άσιντ, κι lsd. Μια κουλτούρα ολόκληρη παρουσιάζεται με γενναίες δόσεις χιούμορ και πικρίλας, η ανθρώπινη φύση μας δείχνει τα γυμνά της δόντια.

Προσωπικές μου αγαπημένες 3 ιστορίες:

Η ομώνυμη όπου ένας γιάπης βιτσιόζος δικηγόρος την βρίσκει να κάνει παρέα με φρικιά.

Gimlet dreamed that if she did not see a concert last night she would become a type of liquid, therefore my friends Mr. Wonderful, Big, Gimlet and I went to see Keith Jarrett play a piano concert at the Irvine Concert Hall in Irvine last night. It was such a good concert! Keith Jarrett is a Negro that plays the piano. I very much enjoy seeing Negroes perform in all areas of the performing arts.

Δεύτερη αυτή που αναβιώνει ο συγχωρεμένος ο Λύντον Τζόνσον και η κυρά του η Μπερντ και μπλέκονται με έναν εντελώς φανταστικό ομοφυλόφιλο χαρακτήρα που τον λατρεύει.

Και τρίτη αυτή που μια ηθοποιός βγαίνει στο σόου του Ντείβιντ Λέτερμαν, δεχόμενη συνεχή καθοδήγηση από τον φρικαρισμένο σκηνοθέτη άντρα της. 

Οι ήρωες του Γουάλας έχουν μια μανία με τα Xanax- γιατί άραγε;- και είναι άνθρωποι με όλη την παράνοια και την πίεση των καιρών μας. Η γραφή του μαγεύει για την τεχνική της αλλά και το συναισθηματικό της φορτίο, σπάνια συγγραφέας τα καταφέρνει καλά και στα δυο. Κι αν και δεν έχω διαβάσει το Infinite Jest η τελευταία νουβέλα στο βιβλίο αυτό, που λέγεται πως είναι ο προάγγελός του, μου άνοιξε την όρεξη. Αναμένω με λαχτάρα την μετάφραση, γιατί νομίζω πως αυτό το βιβλίο δεν θα το τολμούσα στο πρωτότυπο. 

"Girl with curious hair", David Foster Wallace, Abacus, 1997, pg. 373

Υ.Γ. 42 Το βιβλίο κυκλοφορεί και στα Ελληνικά σε μετάφραση Μαργαρίτας Κουλεντιανού από τις εκδόσεις Τραυλός. 

"Oblivion", David Foster Wallace

"The heir apparent to Thomas Pynchon*", λέει η κριτική των Times στο πίσω μέρος του paperback που έχω στα χέρια μου. Κι αν και οι γνώσεις μου για τον Pynchon είναι πολύ περιορισμένες, μιας και οι πρόσφατες προσπάθειες μου με το «Ουράνιο τόξο της βαρύτητας» δεν ξεπέρασαν ποτέ την 50^η σελίδα, νιώθω πως ο κριτικός των Times έχει τα  δίκια του. Μιλάμε κι εδώ για μια γραφή δύσκολη και συνειρμική, που καθώς προχωρά βυθίζεται στις λεπτομέρειες, με μια αίσθηση σπιράλ που μαζεύεται αντί να απλώνεται για να φτάσεις στο κέντρο, ένα κέντρο που δεν είναι σχεδόν ποτέ το αναμενόμενο.

Στις ιστορίες που περικλείονται στο “Oblivion” ξεπηδούν θέματα όπως η ζωή και ο θάνατος, οι βασικοί φόβοι και οι προσποιήσεις, το ψέμα στον ίδιο μας τον εαυτό για να αντέξει.

 Η πρώτη ιστορία «Mr. Squishy» είναι ένα στριφνό σε πολλά σημεία κείμενο γεμάτο τεχνικές λεπτομέρειες, αφορά σε ένα γκρουπ «δοκιμαστών» για καινούργια προϊόντα  που δοκιμάζει ένα σνακ σοκολάτας και τον μεσολαβητή της διαφημιστικής εταιρείας. Ταυτόχρονα, μια σκοτεινή φιγούρα προσπαθεί να αναρριχηθεί με βεντούζες στο κτίριο.

Στο «The soul is not a Smithy», ένα παιδί που ξέρει πολύ καλά να ονειροπολεί, μας εξηγεί πως μέσα από το χάζι στο παράθυρο εν ώρα μαθήματος, όπου εκτυλίσσονταν ένα σωρό ιστορίες, κατάφερε να καταλήξει όμηρος του καθηγητή του που παθαίνει ένα μικρό ψυχωτικό επεισόδιο.

Στο φρικιαστικό «Incarnations of burnt children» ένα νήπιο καίγεται με νερό από την κατσαρόλα κι οι γονείς του προσπαθούν να το βοηθήσουν.

Στο «Another Pioneer» ένα χαρισματικό παιδί γεννιέται σε μια άγρια φυλή. Στην αρχή η φυλή το βάζει σε ένα βάθρο και το ρωτά κι έτσι προοδεύουν όλοι μαζί. Μέχρι το παιδί να φτάσει στην έκρηξη της ήβης και να συνειδητοποιήσει πιο βαθιά πράγματα.

Το «Good old neon» είναι ο μονόλογος στον ψυχαναλυτή του ενός ανθρώπου που πιστεύει πως είναι μια απάτη, πως όλα στη ζωή του γίνονται για να καταφέρει να πείσει τους άλλους πως είναι καλός. Και το χειρότερο, πως συνήθως τα καταφέρνει.

Στο “Philosophy and the mirror of nature” ο αφηγητής μας εξηγεί πως δυο πλαστικές εγχειρίσεις άφησαν τη μάνα μου με μια έκφραση συνεχούς παγωμένου τρόμου στο πρόσωπο.

Το “Oblivion”  αφορά σε έναν υπέρ το δέον αναλυτικό αφηγητή που μπαίνει σε ένα καυγά με την επί χρόνια γυναίκα του. Αυτή ισχυρίζεται πως ροχαλίζει, αυτός πως εκείνη το φαντάζεται όσο κοιμάται, ενώ ο ίδιος δεν έχει καταφέρει ακόμα να κοιμηθεί.

Και τέλος «The suffering channel”, όπου ένας δημοσιογράφος σε ένα περιοδικό στυλ, ανακαλύπτει έναν τύπο που μπορεί με τα σκατά του να φτιάχνει έργα τέχνης. Και την πεινασμένη για δημοσιότητα γυναίκα του.

Δεν θα προσποιηθώ πως το ταξίδι στις ιστορίες του Wallace ήταν εύκολο. Το βράδυ που διάβασα την ιστορία με το νήπιο δεν κατάφερα να κοιμηθώ, συχνά θυσίασα το πρωινό μου γράψιμο για να διαβάσω την ώρα που έχω περισσότερη διαύγεια. Ούτε θα πω πως μου άρεσαν όλες. Η πρώτη ας πούμε με άφησε με μια γλυφή αίσθηση, σα να μου υποσχέθηκαν νερό κι έπειτα να με έκλεψαν και να με άφησαν διψασμένη. Όμως ο David Foster Wallace κατάφερε να μπει με ένα μόνο βιβλίο στο πάνθεο των συγγραφέων που με σημάδεψαν.

* Πώς ένας πεθαμένος είναι ο κληρονόμος ενός ζωντανού είναι άλλου παπά Ευαγγέλιο.  Και μια ειρωνεία αντάξια και των δύο τους.

"Oblivion", David Foster Wallace, Abacus, 2004, pg.329

Υ.Γ. Στα ελληνικά μεταφράστηκε "Αμερικάνικη Λήθη", το αμερικάνικο του πράγματος ειλικρινά αδυνατώ να το κατανοήσω....