"Η τυφλόμυγα", Siri Hustvedt

Το εξαιρετικό βιβλίο της Σίρι Χούστβεντ, η «Τυφλόμυγα», είναι ένα σκοτεινό παραλήρημα, μια συλλογή θραυσμάτων και επεισοδίων. Η ηρωίδα της Χουστβεντ, Άιρις Βήγκαν είναι ένα εύθραυστο και ταυτόχρονα σκληρό πλάσμα γεμάτο ανασφάλειες και βεβαιότητες, μια χαρισματικά ανισόρροπη κοπέλα, από αυτές που αγαπάμε πολύ για λογοτεχνικούς ήρωες.

Η Άιρις είναι φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, αντιμετωπίζει πολλά οικονομικά προβλήματα και αρνείται να ζητήσει χρήματα από τους γονείς της. Αναγκάζεται να κάνει ένα σωρό περίεργες δουλειές. Ταυτόχρονα η μοναξιά, η αφαγιά και η ιδιοσυγκρασία της την οδηγούν σε μια αλλόκοτη κατάσταση μεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου, ελευθερώνουν τους ηθικούς φραγμούς της, και τη σέρνουν στην παράνοια. Η Άιρις δεν κάνει ναρκωτικά, δεν τα έχει ανάγκη, της είναι ήδη δύσκολο να ισορροπήσει το νευρολογικό της σύστημα ως έχει.

Στο πρώτο επεισόδιο αναλαμβάνει την ύποπτη εργασία της περιγραφής σε ένα μαγνητόφωνο των αντικειμένων μιας νεκρής για έναν εργοδότη που παραδέχεται ότι δεν ήξερε την πεθαμένη αλλά θα ήθελε να τη θυμηθεί. Στο δεύτερο μπλέκεται σε μια διπλή ερωτική ιστορία που καταλήγει σε μια φωτογραφία της που την συζητά όλο το Πανεπιστήμιο. Κάνει τη μετάφραση μιας μικρής νουβέλας όπου πρωταγωνιστής είναι ένα μικρό τέρας, ο Κλάους και για κάποιον καιρό κυκλοφορεί μισοανδρόγυνη με ένα κουστούμι, επηρεασμένη από μια άλλη ανδρόγυνη αλλά άκρως σεξουαλική φιγούρα, τον κριτικό τέχνης Πάρις που γνωρίζει σε ένα πάρτι, μπαίνει σε νευρολογική κλινική για τις ημικρανίες της και φτάνει στα όρια μια τρελή, τα φτιάχνει με τον καθηγητή της.

Η Άιρις είναι μια εξαιρετικά γοητευτική ηρωίδα. Καμία από τις ιστορίες της δεν ολοκληρώνεται, αλλά βοηθά να ολοκληρώσει την εικόνα που έχουμε για κείνη. Η Χούστβεντ διερευνά με σκοτεινή επιμονή τα όρια της σεξουαλικότητας, της τρέλας, της νεοφτώχιας, της πείνας, της γυναικείας ματαιοδοξίας αλλά και της ανθρώπινης ξεροκεφαλιάς. Η τυφλόμυγα είναι ένα παιχνίδι που αν δέχεσαι να το παίξεις πρέπει να αποδεχτείς και τις συνέπειες. Η ηρωίδα το κάνει συνεχώς με τους άλλους και τον εαυτό της, αλλά δεν αντέχει το που την οδηγεί.

Μια ιστορία ενηλικίωσης αλλά και τρέλας, γραμμένη σε λιτή φόρμα, χωρίς απορίες άλλες από τις φιλοσοφικές που γεννά η ίδια η πλοκή. Η συγγραφέας έχει το χάρισμα της γραφής, ξέρει να αφηγηθεί κι εδώ έχει κι ένα πρωτότυπο, ξεσηκωτικό πρωτογενές υλικό. Θαυμάσια.  

«Η τυφλόμυγα», Σίρι Χούστβεντ, μετ Κάτια Σπερελάκη, εκδ. Scripta, 1997, σελ. 214

"Το καλοκαίρι δίχως άντρες", Siri Hustvedt

"Το καλοκαίρι δίχως άντρες» της Σίρι Χούστβεντ είναι ένα γυναικείο βιβλίο. Μιλά για αυτά που απασχολούν τις γυναίκες, είναι γραμμένο για αυτές. Παράλληλα δε θα έβλαπτε να το διάβαζε και κανένας άντρας. Είναι ένα κείμενο από μια συγγραφέα που αγαπά πολύ τη λογοτεχνία, αρέσκεται να το δείχνει, την ενθουσιάζουν οι κρυφές και μερικές φορές οι πολύ φανερές συνδέσεις με άλλα κείμενα.

Η ηρωίδα της Χούστβεντ είναι μια γυναίκα γύρω στα πενήντα, ποιήτρια, και αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις. Ο παγκοσμίως γνωστός νευροφυσιολόγος άντρας της, με τον οποίο είναι κοντά τριάντα χρόνια μαζί, ξετρελαίνεται με μια τριαντάχρονη Γαλλιδούλα και της ζητά να κάνουν μιαν Ανάπαυλα στο γάμο τους. Η Μία στην αρχή παθαίνει ψυχωτική κρίση και καταλήγει στο τρελοκομείο. Βγαίνει όμως γρήγορα και αποφασίζει να περάσει το καλοκαίρι της κοντά στην ηλικιωμένη μητέρα της, όπου βρίσκει δουλειά ως «καθηγήτρια» ποίησης για μια ομάδα κοριτσιών. Δημιουργεί σχέσεις τόσο με τις υπερήλικες φίλες της μαμά της, όσο και με τα έφηβα κορίτσια που διδάσκει. Στο διπλανό σπίτι μένει μια νεαρή κοπέλα με δυο παιδιά- ένα τρίχρονο κοριτσάκι και ένα μωρό- κι έχει πολύ επεισοδιακή σχέση με τον άντρα της. Η ηρωίδα μπλέκει στη ζωή αυτών των γυναικών- αντιπροσωπεύονται σχεδόν όλες οι ηλικίες και οι σχετικές καταστάσεις- αρχίζει να νιώθει ξανά, αν και δεν ξεχνά τον σύντροφό της των τριάντα χρόνων, θρηνεί για αυτό που συμβαίνει αλλά νοιάζεται και για τους άλλους.

Η γυναικεία ψυχή εκφράζεται με καθαρότητα, σχεδόν απαλλαγμένη από τη συνήθη υστερία. Οι σχέσεις των γυναικών – όπως αποδεικνύεται από την ομάδα των εφήβων- έχουν πάντα μια ανταγωνιστική χροιά, μπορούν όμως να είναι ουσιαστικές, γεμάτες τρυφερότητα. Η ηρωίδα έχει στενό δεσμό και με τη μάνα και με την κόρη της, πράγμα σχετικά σπάνιο. Αν και δεν μπορεί πλήρως να κατανοήσει τα προβλήματα της προηγούμενης και της επόμενης γενιάς, τουλάχιστον προσπαθεί. Ο πιο γοητευτικός χαρακτήρας του βιβλίου είναι η Άμπιγκειλ, μια ενενηντάχρονη που αρέσκεται μέσα σε βαρετά και λίγο μπανάλ κεντήματα, να χώνει σκηνές σεξ ή καταστροφής, πράγματα σοκαριστικά και ίσως ανείπωτα που το άμαθο μάτι δεν τα διακρίνει.

Η επιλογή της πρωτοπρόσωπης αφήγησης μοιάζει σοφή για ένα βιβλίο σαν κι αυτό, είναι καλό να φαντάζεσαι πως υπάρχουν κάποια αυτοβιογραφικά στοιχεία, το κάνει πιο προσωπικό κι αφήνει να φανεί περισσότερο συναίσθημα. Από την άλλη οι επικλήσεις της συγγραφέως στον Αναγνώστη με ενόχλησαν. Η πλοκή ρέει σχετικά αργά, αλλά δεν είναι αυτή το ζητούμενο, το βασικό είναι να φανεί ο γυναικείος ψυχισμός, κάπως σαν πραγματεία στο θέμα. Πέρασα καλά με το βιβλίο. Στο τέλος φυσικά εγώ θα είχα διαλέξει άλλο δρόμο από ό,τι η ηρωίδα, αλλά έτσι είναι αυτά, κάποιες φορές η ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο στις επιλογές μας.

«Το καλοκαίρι δίχως άντρες», Σίρι Χούστβεντ, μετ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Πατάκης, 2012, σελ.262