"Πέδρο Πάραμο", Juan Rulfo

Ξαναδιαβάζοντας Πέδρο Πάραμο δεν φανταζόμουν πως θα επανερχόμουν, να γράψω ξανά για αυτό, αλλά τελικά προέκυψε η ανάγκη για καταγραφή των σκέψεων. Πάλι.

Η ανάγνωση ενός μυθιστορήματος για δεύτερη ή τρίτη φορά μοιάζει λιγάκι με προσκύνημα: μπλέκεται η μνήμη της πρώτης ανάγνωσης με τις λεπτομέρειες που προσέχει πιο διεξοδικά κανείς στη δεύτερη γιατί τώρα ξέρει το μύθο. Το Πέδρο Πάραμο είναι τέτοιο μυθιστόρημα που όταν το διαβάζεις απαλλαγμένος από τον μύθο συνειδητοποιείς την μακρόπνοη ματιά του. Το Πέδρο Πάραμο είναι φτιαγμένο για πολλαπλές αναγνώσεις. 

Στο Πέδρο Πάραμο ο μύθος προηγείται του χρόνου, γιατί προηγείται του θανάτου, μας λέει ο Κάρλος Φουέντες στο εξαντλητικό επίμετρό του. Το κεντρικό θέμα του Πέδρο Πάραμο είναι ο θάνατος. Ο θάνατος σε βγάζει από τον χρόνο και το χώρο, αφήνει τις ψυχές έκθετες στα μουρμουρίσματα, τις σιωπές και τις ιστορίες τους.

Ένας άντρας φτάνει στην Κομάλα- ένα μεξικάνικο χωριό της επαρχία Χαλίσκο- αναζητώντας τον πατέρα του· το έχει υποσχεθεί στο νεκροκρέβατο της μάνας του. Τον πατέρα του, τον Πέδρο Πάραμο, δεν τον γνώρισε ποτέ. Σύντομα θα συνειδητοποιήσει πως στην Κομάλα ζουν μόνο νεκροί. Μόνο νεκρές γυναίκες θα τον υιοθετήσουν κατά τη διάρκεια της αφήγησης μέχρι να καταλάβει πως κι ο ίδιος είναι νεκρός. 

Ο Πέδρο Πάραμο είναι ο απόλυτος κυρίαρχος της περιοχής. Όταν πέθανε ο πατέρας του, ο Πέδρο «απαλλοτρίωσε» όλα τα γύρω κτήματα. Αυτός κι ο γιος του, ο Μιγέλ, βίασαν σχεδόν όλες τις γυναίκες. Πάνω του στηρίχτηκαν όλοι για να ζήσουν. Κι όταν πέθανε ο μοναδικός του έρωτας, η Σουσάνα- η γυναίκα που ποτέ δεν τον άγαπησε-, τα άφησε όλα να ρημάξουν, κι η Κομάλα ερήμωσε. Κι όταν ήρθαν οι αντάρτες, δεν ενδιαφέρθηκε. 

Το Πέδρο Πάραμο είναι ένα μυθιστόρημα πολιτικό, όμως ταυτόχρονα είναι ένα βιβλίο ποιητικό. Οι νεκροί δίνουν τη δυνατότητα στο συγγραφέα να αποδεσμευτεί από τον χρόνο, οι ιστορίες, τωρινές και αλλοτινές, είναι ειπωμένες ταυτόχρονα, κι οι ψίθυροι των αμαρτωλών νεκρών δεν κοπάζουν ποτέ. Σου δίνει μέσα από τις σιωπές να καταλάβεις τι έγινε στο Μεξικό, τι συνέβη στη χώρα, αλλά ταυτόχρονα μιλά για τη μοίρα όλων των ανθρώπων.

Ο Χουάν Ρούλφο έγραψε ένα μαγικό βιβλίο, που αν προσπαθήσει κανείς να το υπεραναλύσει, θα το μικρύνει, θα χάσει κάτι από αυτή την ιδιαίτερη γεύση που αφήνει η ανάγνωση. Και σε αυτήν την επίγευση οφείλεται πως όλοι οι σπουδαίοι συγγραφείς του λατινοαμερικάνικου μπουμ, ονομάζουν το Πέδρο Πάραμο ως το μυθιστόρημα που άνοιξε τον δρόμο για την άνθηση του μαγικού ρεαλισμού. 

                                                                            Κατερίνα Μαλακατέ

«Πέδρο Πάραμο», Χουάν Ρούλφο, μετ. Έφη Γιαννοπούλου, εκδ. Πατάκη, 2005, σελ. 260

Υ.Γ. 42 Εδώ η πρώτη ανάγνωση.

Υ.Γ.42-42 Διάβασα ξανά Πέδρο Πάραμο στα πλαίσια της Λέσχης Ανάγνωσης του Booktalks. Θα μιλήσουμε για το Πέδρο Πάραμο και παράλληλα για την "Καρδιά του σκότους" την Κυριακή 15/1/2016 στις 3μ.μ.

«Πέδρο Πάραμο», Juan Rulfo

Μάλλον αδίκησα το «Πέδρο Πάραμο» του Χουάν Ρούλφο. Είναι καθαρά ένα βιβλίο φτιαγμένο για να ρουφηχτεί σε ένα απόγευμα κι εγώ έκανα κοντά πέντε μέρες να το τελειώσω. Δεν έφταιγε το μυθιστόρημα, έφταιγε ο πόνος, που με έκανε να μιζεριάζω. Ποτέ δε διαβάζω ούτε γράφω όταν με ταλαιπωρεί σωματικός πόνος∙ ο νους μου χρειάζεται την υγεία του σώματος (εδώ μάλλον γελάνε).

            Ακόμα κι έτσι η αναγνωστική μου διαίσθηση μού μιλά για ένα βιβλίο που θα ξαναδιαβάσω. Ο Χουάν Πρεσιάδο φτάνει στην Κομάλα αναζητώντας τον πατέρα που δεν γνώρισε ποτέ, τον «Πέδρο Πάραμο». Την αναζήτηση αυτή την υποσχέθηκε στη μητέρα του στο νεκροκρέβατό της. Ως εκεί τον πηγαίνει ένας ονηλάτης, που είναι κι αυτός γιος του Πέδρο Πάραμο. Κι έπειτα μπαίνει στην σφαίρα των μουρμουρητών. Δεν είναι απολύτως σαφές πότε ο Χουάν Πρεσιάδο αντιλαμβάνεται ότι μιλά με τους νεκρούς, ούτε πότε είναι κι ο ίδιος νεκρός, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Μια πλειάδα γυναικών ξεπηδούν δίπλα του, αναλαμβάνουν για λίγο τη μητρική φιγούρα, και του μιλούν για το τέρας που ήταν ο πατέρας του, για το πόσο άδικος και φρικτός τύραννος υπήρξε, αλλά πως δεν μπορούσε να ζήσει η περιοχή χωρίς αυτόν, γιατί η περιοχή ήταν αυτός και πέθανε μαζί του.

            Ο Πέδρο Πάραμο ξεπηδά ως περσόνα εμβληματικά φρικιαστική, αυτός που δεν θα ήθελες να σου συμβεί στη ζωή σου κι όμως είναι εκεί και φωτίζει τις ζωές όλων. Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο ποιητικά σπαράγματα, πουθενά ο χρόνος ή τα πρόσωπα δεν στοιχειοθετούνται με πραγματικούς όρους, κι όμως την ιστορία την ξέρεις, την ήξερες από την αρχή. Όπως κάθε ιστορία με νεκρούς.

            Το όλο εγχείρημα μοιάζει πρωτοποριακό ακόμα και σήμερα, δίνει τη βάση για να μπεις σε μια λογοτεχνία που τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται κι όμως όλα είναι η πραγματικότητα, ανακοινώνει στον κόσμο πως υπήρχε ένα πατέρας πίσω από την άνθιση της Λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Ίσως μάλιστα να μπορούσε να θεωρηθεί απλά ένα μεγάλο ποίημα πεζού λόγου.

«Πέδρο Πάραμο», Χουάν Ρούλφο, μετ. Έφη Γιαννοπούλου, εκδ. Πατάκη, 2005 σελ. 260 (πραγματικές 184)

            Υ. Γ.1  Θα γκρινιάξω λιγάκι, δεν μου άρεσε καθόλου που στην ελληνική έκδοση παρατίθενται τόσα λόγια για το βιβλίο, τόσοι πρόλογοι και τόσα επίμετρα, κι ας είναι από σπουδαίους ανθρώπους. Μου σκότωσε τη μισή χαρά μου η «φιλολογική προσέγγιση» του εγχειρήματος. Αν ήθελα, όλα αυτά θα μπορούσα να τα είχα βρει κι εγώ, ας έψαχνα. Καταλαβαίνω την προσπάθεια να μυηθούμε σε έναν άγνωστο μας Μεξικανό συγγραφέα, που τον θεωρούν οι συμπατριώτες του- ίσως και δίκαια- τον μεγαλύτερο όλων, που σίγησε αφού έγραψε αυτό το έργο, που τον βλέπουν ως βάση κι αρχή τους ο Μάρκες και ο Φουέντες. Αλλά αυτό θα μπορούσε να καλυφθεί με λιγότερα λόγια, ας διάλεγαν μια από τις πολλές εισαγωγές ή ένα από τα πολλά επίμετρα. Μάλλον ο Πατάκης μπερδεύτηκε με τα σχολικά βιβλία του.   

            Υ.Γ. 2 Η μετάφραση ήταν εκπληκτική.

             Υ.Γ. 3 Πρέπει να ευχαριστήσω τον No14me που με σύστησε σε αυτό το βιβλίο