Δυσκολεύομαι πάρα πολύ όταν κάποιος μου ζητάει να απαριθμήσω τα αγαπημένα μου βιβλία. Δεν το παθαίνω με τις άλλες μορφές τέχνης, όπου είναι πολύ πιο περιορισμένες οι επιλογές μου, έχω δει πολύ λιγότερες ταινίες, είμαι σχεδόν κουφή στη μουσική, έχω πολύ μικρή σχέση με τα εικαστικά- την αποκτώ τώρα κυρίως μέσω του μεγάλου μου γιου. Τα βιβλία όμως που υπήρξαν στη ζωή μου από τότε που ήμουν πολύ μικρή με στοιχειώνουν.
Έμαθα ανάγνωση μάλλον αργά, εκεί κατά το τέλος της δευτέρας δημοτικού μπορούσα πια με άνεση να διαβάσω ένα κείμενο από μέσα μου. Όμως από τότε είμαι αναγνώστρια. Μη γελιόμαστε, αναγνώστες γινόμαστε όταν παίρνουμε μόνοι μας συνειδητά την απόφαση να κάτσουμε ήσυχοι και απομονωμένοι από τους άλλους και για κάποιο χρονικό διάστημα- μία ώρα, δύο ώρες, οκτώ ώρες- να διαβάσουμε κάτι στον εαυτό μας, να ψυχαγωγήσουμε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας. Πριν, όσο περιλαμβάνουμε και κάποιον άλλο στη διαδικασία, δεν μαθαίνουμε τον μηχανισμό της. Για αυτό άλλωστε και τελικά έχουμε πολύ λίγους ενήλικες αναγνώστες σε σχέση με την πλειοψηφία που όλο και κάτι τους διαβάζει η μαμά τους πριν τον ύπνο όσο είναι νήπια.
Με ρωτούν συχνά τι «φτιάχνει» έναν αναγνώστη. Δίνω την εύκολη απάντηση: η μίμηση, αν υπάρχουν βιβλία μες στο σπίτι και ο γονιός σου διαβάζει, τότε κάποια στιγμή θα τον μιμηθείς. Δεν είναι φυσικά αυτή μόνο η αλήθεια, μιας και ξέρω χτυπημένους βιβλιόφιλους που γεννήθηκαν σε σπίτια όπου η ανάγνωση ήταν αδιάφορη κι είχαν τρία βιβλία για ντεκόρ στο σκρίνιο, κι άλλους που δεν διαβάζουν τίποτα ενώ οι γονείς τους ήταν μνημειώδεις αναγνώστες.
Η διαδικασία της ανάγνωσης προϋποθέτει ένα ποσό μοναξιάς. Αυτή είναι η αλήθεια. Προϋποθέτει ένα παιδί, έναν έφηβο ή έναν ενήλικα που θα δυσκολευτεί, θα πονέσει και κυρίως θα βαρεθεί. Έπειτα θα επιχειρήσει να βρει παρηγοριά. Αυτό σε κάποιους ανθρώπους- η μοναξιά, η ενδοσκόπηση, η βαρεμάρα και τελικά η εύρεση της λύσης- έρχεται φυσικά. Παρατηρώ τον μεγάλο μου γιο. Επιδιώκει την απομόνωση, κάθεται με τις ώρες μπροστά στο άδειο χαρτί πριν ζωγραφίσει, λαμβάνει μεγάλη απόλαυση από το αποτέλεσμα. Μπορεί να χαζεύει βιβλία τέχνης για να κοιμηθεί. Έτσι ήμουν κι εγώ μικρή, επεδίωκα τη μοναξιά. Η μοναξιά και η ανία με οδήγησαν στα βιβλία- όσο απαίσιο κι αν ακούγεται. Τώρα πια, τριάντα χρόνια μετά, τα βιβλία παραμένουν η παρηγοριά μου, η διασκέδαση, η χαρά μου. Τα βιβλία όμως δεν είναι φίλοι μου. Τα βιβλία δεν είναι ζωή. Τα βιβλία είναι ο τρόπος μου να απαλύνω τον αφόρητο φόρτο της καθημερινότητας. Τα βιβλία είναι μέρος της ζωής.
Με ρωτάνε συχνά «μα πότε τα διαβάζεις όλα αυτά». Η απάντηση είναι απλή. Η ανάγνωση μου κάνει κέφι. Είναι μέρος κάθε μέρας. Είναι η ώρα που φυλάω για τον εαυτό μου. Είναι και η ώρα που ξεκλέβω για τον εαυτό μου. Έχω μάθει από πολύ μικρή να το κάνω αυτό, η συνήθεια είναι σπουδαίο τέρας. Έχω μάθει, σχεδόν σαν το σκυλί του Παβλόφ, να ψάχνω εκεί την απόλαυση. Ίσως αυτό δεν είναι τόσο υγιές, όσο νομίζουν οι περισσότεροι. Η ανάγνωση είναι και έξη, απαιτεί από τον αναγνώστη χρόνο, κόπο και χρήματα. Στην δική μου περίπτωση διαταράσσει και την οικογενειακή ζωή, ζητά μοναξιά.
Από αυτή την άποψη τα νεα μέσα διακόπτουν την ροή της ανάγνωσης. Με τα κινητά δεν βαριόμαστε ποτέ, δεν αφηνόμαστε στη θαυματουργή ανία, έχουμε πάντα κάτι να κάνουμε και σε κάποιον να μιλήσουμε. Από μια άλλη άποψη, τα νέα μέσα απαιτούν ολοένα κάτι να διαβάσεις- κι όχι να δεις- και κάτι κυρίως να γράψεις. Η νέα γενιά δεν ξεχνά τον τρόπο γραφής, δεν γράφει μόνο λίστες σούπερ μάρκετ, εξοικειώνεται με τον γραπτό λόγο, έστω τον γρήγορο. Αυτό θα φέρει μια νέα φουρνιά αναγνωστών. Θα είναι διαφορετικοί, αλλά δεν πιστεύω πως θα είναι λιγότεροι. Εξάλλου η νέα τεχνολογία κατηγορείται συνεχώς πως απαιτεί τη μοναξιά μας. Στην πράξη, η τέχνη απαιτεί τη μοναξιά μας πολύ πιο επιτακτικά. Την απαιτούσε πάντα.
Ξεκίνησα αυτό το ποστ γιατί σκέφτηκα πόσον καιρό έχουμε να γράψουμε λίστες, να μιλήσουμε για τα 10 πιο αγαπημένα μας βιβλία. Όμως στην πορεία η σκέψη μου ξεστράτισε. Δεν είμαι σίγουρη πια πως θέλω τις λίστες, δεν ξέρω αν θα κατορθώσω να γράψω μια δική μου. Αν θέλετε πάντως να γράψετε τα δέκα αγαπημένα σας βιβλία, ή να αναθεωρήσετε τη λίστα που κάνατε τότε, το 2013 και το 2016, μπορείτε. Δεν πρόκειται να βγάλω αποτελέσματα ούτε στατιστικά αυτή τη φορά. Αυτές οι λίστες από τότε που προέκυψαν στο blog, λειτουργούν μόνο σαν λίστες αναφοράς για τους άλλους αναγνώστες. Αφεθείτε ελεύθεροι, δεν ρωτάω ποια είναι τα παγκόσμια αριστουργήματα, ρωτάω ποια βιβλία στιγμάτισαν εσάς τους ίδιους, σας δημιούργησαν τη μεγαλύτερη χαρά, πήρατε από αυτά ατόφια απόλαυση.
Δεν είμαι καν σίγουρη πως θα γράψω εγώ λίστα στο τέλος.
