Το Μακριά απ’ το αγριεμένο πλήθος είναι το μυθιστόρημα που καθιέρωσε τον Τόμας Χάρντυ στην αναγνωστική κοινή γνώμη. Μέχρι να αρχίσει να εκδίδεται το 1874 σε συνέχειες, ο Χάρντυ, που γεννήθηκε το 1840 σε μια φτωχή οικογένεια κι αναγκάστηκε να αφήσει το σχολείο στα δεκαέξι του για να δουλέψει ως βοηθός σε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο, θεωρούσε τον εαυτό του ποιητή.
Η ιστορία μοιάζει μάλλον απλή, ίσως και απλοϊκή σε σημεία, μια νεαρή γυναίκα, η Μπαθσίμπα, κληρονομεί ένα κτήμα κι αποφασίζει να το διοικήσει μόνη της. Είναι εξαιρετικά όμορφη και τη διεκδικούν τρεις πολύ διαφορετικοί άντρες, ο Γκάμπριελ Όουκ που κάποτε ήταν κι αυτός κτηματίας αλλά τώρα δουλεύει βοσκός στο κτήμα της, και την λατρεύει από την αρχή μέχρι το τέλος, ο κατά είκοσι χρόνια μεγαλύτερός της κτηματίας της διπλανής φάρμας, Μπολντγουντ, που προτίθεται να της «προσφέρει τα πάντα» κι ένας άστατος, γοητευτικός γυναικάς, ο λοχίας Τρόυ.
Στα πρόσωπα των τριών αυτών αντρών ενσαρκώνονται οι βασικές μορφές του έρωτα, ένας στιβαρός άντρας που αγαπά και θα είναι πάντα με το μέρος της γυναίκας του, ένας άντρας που παθαίνει εμμονή (περίπου όπως θα πάθαινε ένας σημερινός stalker) κι ένας που παρασύρεται καθαρά από τη λαγνεία και την εξωτερική εμφάνιση, ενώ τα βαθιά του συναισθήματα είναι για μιαν άλλη γυναίκα. Από αυτή την άποψη, το μυθιστόρημα του Χάρντυ μοιάζει πολύ σύγχρονο, σχεδόν σαν να γράφτηκε στην εποχή μας. Ο έρωτας κι εκφάνσεις του δεν αλλάζουν είτε μιλάμε για την αγγλική εξοχή 150 χρόνια πριν, είτε για τη σημερινή του διαδικτύου.
Όμως κεντρικοί χαρακτήρες είναι η Μπαθσίμπα κι ο Γκάμπριελ. Στα πρόσωπά τους συγκρούονται δυο κόσμοι, ένας στέρεος και παλιός, κι ένας ανέμελος, όμορφος και καινούργιος. Μην ξεχνάμε πως ο κόσμος την εποχή εκείνη αλλάζει, οι βικτωριανοί αριστοκράτες ξεπέφτουν κι αναδύεται μια άλλη κυρίαρχη τάξη, οι νεόπλουτοι αστοί. Ο Χάρντυ τρέφει μεγάλη αγάπη για τη φύση, τοποθετεί τους ήρωες του μακριά από τις πόλεις (και το αγριεμένο πλήθος τους), μας δίνει περιγραφές απαράμιλλης ομορφιάς που είναι οργανικά μέρη του κειμένου, δεν θες να τις προσπεράσεις με κανέναν τρόπο ακόμα κι αν αφορούν το κούρεμα των προβάτων. Εδώ εμφανίζεται για πρώτη φορά κι αυτό το ημι-φανταστικό μέρος της αγγλικής εξοχής, που θα αποτελέσει τον τόπο για τα περισσότερα κείμενά του, το Γουέσεξ.
Η Μπαθσίμπα είναι ένας πολύ πρωτοποριακός γυναικείος χαρακτήρας για την εποχή, δηλώνει πως δεν την ενδιαφέρει ο γάμος, αναλαμβάνει μόνη τη φάρμα της και έχει δοσοληψίες στην αγορά με τους άντρες ως ίση προς ίσο. Ο αφηγητής του Χάρντυ κάνει κάποιες κρίσεις για τις γυναίκες, κάπως κλισέ, και μαζικές, λέει πως οι γυναίκες δεν τα καταφέρνουν ή είναι επιπόλαιες, αλλά οι ηρωίδες του τον διαψεύδουν, είναι γυναίκες δυνατές που διεκδικούν. Δεν τις καταλαβαίνει πλήρως, αλλά τις μελετά και τις θαυμάζει, χωρίς να χάνει την ηθική του στάση, που είναι ξεκάθαρα με τον σταθερό, σίγουρο, κάπως βαρετό και αποφασισμένο Όουκ.
Το βιβλίο είναι ευκολοδιάβαστο, από αυτά που δεν σε αφήνουν να τα αφήσεις από τα χέρια σου, που μπορούν να γιατρέψουν κάθε αναγνωστικό μπλοκάρισμα. Πρόκειται άλλωστε για ένα από τα βασικότερα μπεστ σέλερ της εποχής του. Η δομή που ακολουθεί είναι η κλασική βικτωριανή, της αρχαίας τραγωδίας, με αρχή, μέση, τέλος, κορύφωση και κάθαρση. Ταυτιζόμαστε με τους χαρακτήρες, θέλουμε να ξεπεράσουν τα εμπόδια στο διάβα τους, δημιουργούμε μαζί τους δεσμούς ακατάλυτους, μέσα από τα πάθη αλλά και την ηθική τους υπόσταση.
Πολλοί κριτικοί κατηγορούν τον Τόμας Χάρντυ για μηδενισμό και πεσιμισμό, κυρίως γιατί τον απασχολεί το θέμα της μοίρας και της τυχαιότητας. Οι ήρωες του παθαίνουν πολλά (αγαπά την υπερπλοκή), και τελικά λαμβάνουν «αυτό που τους αξίζει». Όμως εδώ δεν συναντάμε μια χριστιανικού τύπου υποταγή στη μοίρα, ο συγγραφέας εξάλλου ήταν οπαδός τους Δαρβίνου και από τους πρώτους λόγιους που δήλωσε «αγνωστικιστής». Η σχέση με τη μοίρα διερευνάται, όπως και το τι είναι ηθικό και τι είναι δίκαιο (να την πάλι την αρχαία τραγωδία). Οι ήρωες του δεν είναι κυνικοί, ούτε καν ο επιπόλαιος Τρόυ∙ όταν χτυπά η καταστροφή μας δείχνει πως μπορεί να αγαπήσει πραγματικά κι αληθινά.
Ο Τόμας Χάρντυ αγαπήθηκε πολύ από το αναγνωστικό κοινό, και πολεμήθηκε πολύ από την κριτική, σε βαθμό που σταμάτησε μετά το 1897 να γράφει πεζογραφία (μιας και οι κριτικές για την Τες και τον Τζουντ τον αφανή ήταν καταβαραθρωτικές, τα δυο βιβλία περιείχαν εξωσυζυγικό σεξ χωρίς να το κατακεραυνώνουν). Έζησε περίπου 30 χρόνια ακόμα (πέθανε 88 ετών, το 1928) και σε αυτά έγραψε μόνο ποίηση. Προτάθηκε πολλές φορές για Νόμπελ αλλά δεν το πήρε. Το Μακριά απ’ το αγριεμένο πλήθος δεν είναι με κανέναν τρόπο το καλύτερό του μυθιστόρημα, είναι όμως ένας βιβλίο άξιο να διαβαστεί, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς πώς γράφτηκε, σε συνέχειες σε περιοδικό με ανάγκη για cliffhangers (για να συνεχίσουν οι αναγνώστες να αγοράζουν για να διαβάσουν και την επόμενη εβδομάδα), κι όλα αυτά ενώ ο Χάρντυ ήταν μόλις 35 χρόνων.
Κατερίνα Μαλακατέ
"Μακριά απ' το αγριεμένο πλήθος", Τόμας Χάρντυ, μτφ. Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτης
Αγοράστε το εδώ:
