19/6/18

"Η συνείδηση του Ζήνωνα", Italo Svevo




«Η συνείδηση του Ζήνωνα» του Ίταλο Σβέβο είναι ένα βιβλίο για το οποίο λέγονται πολλά βαρύγδουπα και σημαντικά: είναι ένα δείγμα του πρώιμου μοντερνισμού, ο Ίταλο Σβέβο ήταν καρδιακός φίλος του Τζέιμς Τζόυς, κι ήταν αυτός ο τελευταίος που προώθησε το μυθιστόρημα στη Γαλλία για να βρει τη θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία, ο Τζόυς είχε στον νου του τον Σβέβο όταν έγραφε τον Λέοπολντ Μπλουμ, κι άλλα τέτοια ηχηρά. Αυτό που ξεχνάνε πολύ συχνά να πουν είναι πως πρόκειται για απολαυστικό ανάγνωσμα. 

Ο Ζήνων ξεκινά να γράφει πρωτοπρόσωπα για τη ζωή του γιατί του το ζητά ο ψυχαναλυτής του. Κάποια στιγμή αποφασίζει πως η θεραπεία δεν τον βοηθά και την παρατάει. Ο γιατρός για να τον εκδικηθεί δημοσιοποιεί το πόνημά του. Έτσι παρακολουθούμε έναν αναξιόπιστο αφηγητή, που μας λέει ό,τι τον βολεύει και δικαιολογεί τον εαυτό του τόσο ώστε ώρες ώρες δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να διαχωρίσει τι είναι αλήθεια και τι όχι. 

Ο Ζήνων κληρονόμησε από τον πατέρα του μια ακμαία εμπορική επιχείρηση, με τον όρο να μην τη διευθύνει ποτέ αυτός. Ο διαχειριστής του είναι ικανός, κι έτσι ο Ζήνων μένει άεργος. Σε σχετικά ώριμη ηλικία γνωρίζει τον Μαλφέντι, έναν γοητευτικό έμπορο, κι αποφασίζει να παντρευτεί μια από τις κόρες του χωρίς να τις γνωρίζει. Στην σκηνή που επιτέλους συστήνονται, αυτός γοητεύεται από την όμορφη Άντα, αλλά φυσικά όλοι ξέρουμε πως θα πάρει τελικά την αλλήθωρη Αυγούστα. Ο Ζήνων φαντασιώνεται πως ίσως θα είχε ταλέντο στο εμπόριο, αλλά ούτε ο ίδιος τολμά να αναλάβει τις επιχειρήσεις του, παρά μόνον να βοηθά στις επιχειρήσεις του άντρα που παντρεύεται τελικά η Άντα- και αντίζηλού του- χωρίς καμία ευθύνη

Αυτό που ξεχωρίζει το βιβλίο είναι το απίστευτο χιούμορ- σε ολόκληρα κεφάλαια, όπως αυτό για το κάπνισμα, σε απλές ατάκες, στο σύνολο της πλοκής. Ο συγγραφέας κλείνει το μάτι στον αναγνώστη, τον βάζει βαθιά στο παράδοξο της ίδιας της ύπαρξης, γράφει ένα μυθιστόρημα stream of consciousness, αλλά δεν αφήνει ποτέ να βαρεθείς. Ο Ζήνων είναι κατά φαντασίαν ασθενής, ζει πάντα με φανταστικούς πόνους από φανταστικές ασθένειες, είναι τόσο αποξενωμένος από τα ίδια του τα αισθήματα που δεν μπορεί να τα ορίσει. Αν και παντρεύεται την Αυγούστα από ένα καπρίτσιο της στιγμής, είναι φαινομενικά πολύ καλός σύζυγος, πολύ καλύτερος από τον Γκουίντο που πήρε  η Άντα. Βεβαίως την Αυγούστα την απατάει, ντρέπεται ακόμα και να τη δείξει στην ερωμένη του, αδιαφορεί για τα παιδιά τους, αλλά τα πεθερικά του τον αγαπούν κι η γυναίκα του μοιάζει ευτυχής. 

Ο Σβέβο είχε, λένε, πολλά εξωτερικά χαρακτηριστικά όμοια με τον Ζήνωνα, ήταν φαλακρός, πλούσιος, μιλούσε τη διάλεκτο της Τεργέστης κι όχι τα επίσημα Ιταλικά κι ήταν εξαρτημένος από το τσιγάρο. Είμαι σίγουρη πως χρησιμοποίησε αυτά τα αυτοβιογραφικά στοιχεία ως μέρος της φάρσας, για να διασκεδάσει ο ίδιος. Γιατί ενώ πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο, σε καμία στιγμή δεν παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό του· ούτε όταν μιλάει για τον θάνατο, τον έρωτα, τον πόλεμο. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του. 



                                                                                   Κατερίνα Μαλακατέ 




"Η συνείδηση του Ζήνωνα", Ίταλο Σβέβο, μετ. Έφη Καλλιφατίδη, εκδ. Αντίποδες, 2018, σελ. 597 




Υ.Γ. 42 Η συγκεκριμένη μετάφραση της Συνείδησης του Ζήνωνα, έχει για μένα μεγάλη συναισθηματική αξία. Πριν κάποιον καιρό ανέβηκε στο γκρουπ Διαβάζοντας μια ανάρτηση. Έλεγε πόσο υπέροχο βιβλίο είναι αυτό, αλλά και πόσο παραμελημένο: η έκδοση του Εξάντα ήταν εξαντλημένη και η μετάφραση κακή. Η Έφη Καλλιφατίδη που παρακολουθούσε συστηματικά το γκρουπ έγραψε στα σχόλια πως είχε κάνει κάποτε για τον εαυτό της μια μετάφραση του βιβλίου, για δική της ευχαρίστηση, που βρισκόταν σε τετράδια, ούτε καν σε αρχείο υπολογιστή. Κάποια μέλη του γκρουπ δέχτηκαν να μεταγράψουν τα τετράδια, η Έφη άρχισε να δουλεύει ξανά εντατικά τη μετάφραση- μαζί με τις κανονικές δουλειές της. Και δεν άργησε να βρεθεί εκδότης με ανοιχτές κεραίες, οι Αντίποδες. Στο μεταξύ εγώ έγινα φίλη με αυτή τη σπουδαία κυρία, που πάλευε με μια δυστυχώς ανίατη ασθένεια, αλλά δεν έχανε το χιούμορ της στιγμή. Όταν πια η Συνείδηση του Ζήνωνα βγήκε στα βιβλιοπωλεία, η Έφη Καλλιφατίδη δεν υπήρχε πια. Λυπήθηκα σαν να έχασα δικό μου άνθρωπο, όμως είμαι σίγουρη πως θα είναι πολύ περήφανη για το κύκνειο άσμα της. 

1 σχόλιο:

  1. Αυτό που εκπλήσσει στο βιβλίο είναι η φρεσκάδα του παρ' ότι γράφτηκε. Πριν 100 περίπου χρόνια.
    Την καλημέρα μου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή