Όταν ο θάνατος παύει να αφορά πλέον τους υπολοίπους, είναι αναγκαίο να φροντίσεις να του βρεις χώρο στην άλλη πλευρά του υφάλου, γιατί, αν δεν το κάνεις, θα καταλάβει όλο τον χώρο με απόλυτη ελευθερία.
Ο θάνατος δεν είναι κάτι μυστικιστικό. Ο θάνατος είναι κάτι φυσικό, λογικό, πραγματικό.
Ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο της Καταλανής Μάρτα Οριόλς χωρίς να ξέρω τίποτα για αυτό. Εντάξει, έπαιξε ρόλο, αν και είναι μάλλον ντροπιαστικό, η καταγωγή της συγγραφέα, το οπισθόφυλλο, το φοβερό εξώφυλλο, όλα όσα δεν έπρεπε δηλαδή. Και κατέληξα να τελειώσω το βιβλίο την ίδια μέρα, γιατί μιλούσε για κάτι που σπάνια έχω βρει αλλού, το μπλοκάρισμα του πένθους.
Η Πάουλα είναι μια σαραντάχρονη νεογνολόγος. Ζει πολύ μέσα από τη δουλειά της, και η ίδια δεν ήθελε ποτέ παιδιά, μόνον να σώζει τα νεογέννητα των άλλων. Ο επί πολλά χρόνια σύντροφός της, ο Μάουρο, σκοτώνεται σε αυτοκινητιστικό, αφού όμως της έχει ανακοινώσει την προηγούμενη μέρα πως δεν την αγαπά πια και πως έχει σχέση με μια άλλη γυναίκα. Έτσι η Πάουλα βρίσκεται με ένα αβίωτο πένθος, πρέπει να πάρει απόφαση το τέρμα της προσωπικής της ζωής, που θα ίσχυε βέβαια κι αν ζούσε ο Μάουρο, αλλά και τον θάνατο ενός άντρα που δεν είχε πάψει αγαπά. Δεν λέει σε κανέναν για τον χωρισμό, μόνο για τον θάνατο και χώνεται μέσα στο κεφάλι της.
Εκεί χώνεται και ο αναγνώστης. Αυτό είναι τόσο γοητευτικό στο βιβλίο, η συγγραφέας μπαίνει στην καρδιά του πένθους και περιγράφει το στάδιο εκείνο που δεν μπορείς να θρηνήσεις, δεν μπορείς να αποδεχτείς την απώλεια, δεν μπορείς να ζήσεις. Όλα κινούνται στον ρυθμό του θανάτου, αλλά εσύ δεν μπορείς με τίποτα να κινηθείς σε αυτόν, αποσύρεσαι από την καλή προαίρεση των άλλων μόνον (που φαντάζει αφόρητη), θέλεις να ουρλιάξεις κι όχι να κλάψεις. Τελικά δεν κάνεις ούτε αυτό. Βάζεις σε κούτες τα πράγματα του πεθαμένου και τα παρατάς απέξω, ξεχνάς απότιστα τα φυτά του, θέλεις να τα ξεφορτωθείς. Έχει κι άλλα στάδια το πένθος, πιο «ανθρώπινα», πιο κατανοητά. Όμως αυτό το ακατανόητο κομμάτι, μέχρι να αφεθείς στον τρόμο, πονάει πιο βαθιά γιατί αυτός που πενθεί νιώθει σχεδόν «μη άνθρωπος», σαν να προσδοκούν κάτι όλοι από εκείνον κι εκείνος να μην μπορεί να κάνει το πιο απλό, να θρηνήσει.
Είχα σε αυτά τα χρόνια τα τελευταία το μετρικό μου στο αβίωτο, αδιανόητο πένθος. Και αυτό το ανείπωτο, κατάφερε να μεταφέρει η Οριόλς. Δύσκολο να το κατανοήσεις αν δεν το έχεις βιώσει. Η λογοτεχνία, η τέχνη γενικά, έχει αυτή την ιδιότητα, να σου αποκαλύπτει πτυχές που πιθανώς δεν ήξερες καν. Από αυτή την άποψη, το βιβλίο της Οριόλς έχει πετύχει σε μεγάλο βαθμό. Αλλά και στον τρόπο γραφής, το βιβλίο μου ταίριαξε, με συνεπήρε. Τελικά ίσως να μην είχα τόσο άδικο που το διάλεξα μόνο και μόνον γιατί είναι καταλανικό, μπορεί αυτή η λογοτεχνία να μου ταιριάζει.
Κατερίνα Μαλακατέ
