31/12/22

Όλα τα βιβλία του Live μας

 



Όλα τα βιβλία που αναφέραμε με την Αγγελική Μποζίκη στο ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ LIVE:


Οι επόμενες Λέσχες μας:





Τα βιβλία που διαβάσαμε: 



Νέες κυκλοφορίες:


Υ.Γ. 42 Πατήστε στα ενεργά λινκ για να δείτε λεπτομέρειες για το κάθε βιβλίο 


28/12/22

"Ένα μακρύ Σάββατο", George Steiner



Το "Ενα μακρύ Σάββατο" είναι μια συνέντευξη διαρκείας που έδωσε ο Τζωρτζ Στάινερ στη δημοσιογράφο Λωρ Αντλέρ, παραβαίνοντας τις συνήθειες του. Δεν ήταν- λένε- κι ο πιο καλόβολος άνθρωπος της γης. 

Φαντάζομαι -αν κι εγώ μάλλον δεν είμαι η πιο καλόβολη της γης- πως δεν είμαι η πρώτη γυναίκα δημιουργός που εκνευρίζεται όταν διαβάζει τις απόψεις του Στάινερ για τις γυναίκες δημιουργούς. Δεν είναι πως δεν τις ήξερα, απλά στο «Ένα μακρύ Σάββατο» τις λέει με τέτοιον απροκάλυπτο μισογυνισμό, που νιώθεις να σου γυρίζει το στομάχι.

«Μήπως η γυναίκα έχει υπερβολικά πρακτικό πνεύμα; [] το πρακτικό πνεύμα είναι ο εχθρός της ιδιοφυίας»

«Στην ποίηση όμως η γυναίκα ποιήτρια παραμένει σπάνιο πράγμα»

«Η υπόθεσή μου- αναμφίβολα εντελώς βλακώδης- είναι πως εφόσον ένας άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει ζωή, εφόσον μπορεί να δημιουργήσει ένα παιδί, είναι πολύ πιθανό η αισθητική, ηθική, φιλοσοφική δημιουργία να έχει για αυτόν τον άνθρωπο πολύ μικρότερη σημασία»

Δεν βγαίνουν λέει σπουδαίες ποιήτριες, φιλόσοφοι, επιστήμονες, αυτά μας λέει ο κύριος Στάινερ, και δεν βγαίνουν γιατί κάνουν ΠΑΙΔΙΑ. Κι όταν η Λωρ Αντλέρ τού επισημαίνει, "Ω, Τζωρτζ, μα είστε φαλλοκράτης", κάνει τον Κινέζο. Α, θα σταθούμε λίγο και στους Κινέζους, γιατί ενώ είναι οι πιο ταλαντούχοι μαθητές του, αυτός μάλλον προτιμά τους… Ινδούς.

Μπορώ να σας πω κι άλλα για αυτό το βιβλίο, την άποψη του Στάινερ για το Ισραήλ: εγώ δεν θα πήγαινα ποτέ, είμαι πολίτης του κόσμου και άπατρις, αλλά μια καβαντζούλα τη θέλω, αν πάλι στριμωχτούν τα πράγματα, για τους Αμερικανοεβραίους: δεν έχω τίποτα μαζί τους, εκεί μένουν τα παιδιά μου, αλλά… Ομολογουμένως όλα αυτά ο Στάινερ δεν τα έκρυψε ποτέ, αλλά στο «Ένα μακρύ Σάββατο» είναι μαζεμένα και δεν μπορείς με κανέναν τρόπο να τα αγνοήσεις.

Από την άλλη, το βιβλίο έχει σελίδες σπουδαίας βιβλιοφιλικής ομορφιάς, δεν μπορείς να ξεχάσεις πως το πρώτο βιβλίο που έγραψε ο Στάινερ είναι το «Τολστόι ή Ντοστογιέφσκι» ή πως αυτός «ανακάλυψε» τον Πάουλ Τσελάν. Ήταν ένας άνθρωπος που ζούσε μέσα στα βιβλία—και αν και μάλλον μετάνιωσε που δεν έγινε κι ο ίδιος δημιουργός— ανάσαινε μόνο μέσα στη λογοτεχνία. Όπως κι αυτά που λέει για την γλώσσα, για τη γλωσσομάθεια, για τους πολύγλωσσους, για τη "μητρική" γλώσσα. Σπουδαία, ανατρεπτικά και σίγουρα ενδιαφέροντα για όσους αγαπούν τη λογοτεχνία.

«Η εμπειρία του βιβλίου είναι η πιο επικίνδυνη, η πιο συναρπαστική που υπάρχει. Ασφαλώς και το βιβλίο μπορεί να διαφθείρει τον άνθρωπο∙ είναι γελοίο να μην το λέμε ανοιχτά. Υπάρχουν μαθήματα σαδισμού στα βιβλία, υπάρχουν μαθήματα πολιτικής βαναυσότητας, ρατσισμού. Κι επειδή πιστεύω πως ο Θεός είναι θείος του Κάφκα (είμαι πεπεισμένος για αυτό), δεν θέλει να μας κάνει τη ζωή πιο εύκολη. Λίγο πριν από τον θάνατό του, ο Σαρτρ – που καθόλου δεν του άρεσε να σκορπά φιλοφρονήσεις, αυτό είναι σίγουρο- δήλωσε: «Μονάχα ένας από εμάς θα επιβιώσει: ο Σελίν». Αυτό το είπε ο Σαρτρ. Ασφαλώς, η γαλλική γλώσσα ανήκει εξ ολοκλήρου σε δύο συγγραφείς: τον Προυστ και τον Σελίν. Δεν υπάρχει τρίτος. Και το ότι ο Θεός επέτρεψε σε αυτόν τον αντισημίτη φονιά, σ’ αυτόν τον χούλιγκαν, σ’ αυτόν τον γκάνγκστερ της ψυχής – γιατί αυτό ήταν ο Σελίν ως συγγραφέας, αν και όχι στην προσωπική του ζωή∙ πράγμα που κάνει τα πάντα ακόμα πιο περίπλοκα— να δημιουργήσει μια καινούργια γλώσσα κι ύστερα να γράψει το Από κάστρο σε κάστρο και τον Βορρά (δύο σαιξπηρικά αριστουργήματα, κατά τη γνώμη μου) με στεναχωρεί πάρα πολύ. Δηλώνω τον θαυμασμό μου και, ταυτόχρονα, θυμώνω τρομερά. Και προσπαθώ να αποφεύγω βιβλία που είναι φονικά δηλητήρια»

Νομίζω πως αυτή η τελευταία αποστροφή ισχύει και για μένα, δηλώνω τον θαυμασμό μου για τον δάσκαλο της λογοτεχνίας, τον εμπνευσμένο κριτικό, Τζωρτζ Στάινερ, και ταυτόχρονα τον αποτροπιασμό μου που θεωρούσε πως στον 21ο αιώνα (το βιβλίο βγήκε το 2014) μπορούσε να διατυπώνει απόψεις τόσο βασισμένες στο προνόμιο να είσαι άντρας λευκός στην Ευρώπη, χωρίς καμία ντροπή. Ειδικά ένας άνθρωπος που γλίτωσε τα στρατόπεδα συγκέντρωσης όσο ήταν παιδί από μια τυχαία, ή και όχι τόσο τυχαία, μετακόμιση των γονιών του στις ΗΠΑ την τελευταία στιγμή.


                                                    Κατερίνα Μαλακατέ


"Ένα μακρύ Σάββατο", Τζωρτζ Στάινερ με την Λωρ Αντλέρ, μτφ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα, 2022, σ. 150.

22/12/22

"Η θάλασσα της ηρεμίας", Emily St. Mandel



                      
Αγοράστε το εδώ: 
https://www.booktalks.gr/logotexnia/amerikaniki-logotexnia/amerikaniki-pezografia/agglofoni-pezografia-kanadas-muthistorima/i-thalassa-tis-iremias.html



Παρακολουθώ την Έμιλυ Μάντελ από την αρχή, από τον Σταθμό Έντεκα. Τότε με ιντρίγκαρε το δυστοπικό της θέμα. Χωρίς να είναι ο Σταθμός Έντεκα αριστούργημα, ήταν ένα βιβλίο που δεν άφηνε ανικανοποίητο τον αναγνώστη. Το επόμενό της, το Γυάλινο ξενοδοχείο, είχε λιγότερες αρετές, είχες την αίσθηση μιας ιστορίας πιο περίπλοκης που η Μάντελ δεν μπόρεσε να διαχειριστεί πλήρως και την άφησε λειψή. Γιατί λοιπόν έπιασα και τη Θάλασσα της ηρεμίας; Εκλεκτικές συγγένειες, θαρρώ, είναι σαν να με ρωτάς γιατί αμέσως μετά θα διαβάσω τον νέο Μπαρνς.

Η θάλασσα της ηρεμίας καταπιάνεται με ένα θέμα που έχει "κάψει" πολλούς συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας (το «κάψει» σε αυτή τη φράση χρησιμοποιείται με ένα σωρό σημασίες), το ταξίδι στον χρόνο. Αντί όμως να μπει σε λεπτομέρειες φυσικής, που πιθανώς καθόλου δεν θα ευνοοούσαν το βασικό εύρημα, επέλεξε να ασχοληθεί με τον χρόνο για να μιλήσει για την αγάπη. Έξυπνη επιλογή και εν πολλοίς διαχειρίσιμη.

Τα πρώτα δύο μέρη είναι κάπως αμήχανα, η συγγραφέας μάς λέει τις ιστορίες βιαστικά, σχεδόν χωρίς καθόλου να μας δείχνει, καταστρατηγώντας το περίφημο show, don't tell κι αυτό κάνει την ανάγνωση μηχανική. Ειδικά η πρώτη ιστορία, που αφορά έναν νεαρό αριστοκράτη του 1912, τον Έντουιν Σεντ Άντριου, που πηγαίνει «εξορία» στη Βρετανική Κολομβία γιατί τόλμησε να πει στους γονείς του τη γνώμη του για την Βρετανική αποικιοκρατία, μοιάζει περισότερο με σχεδίασμα, παρά με κανονικό λογοτεχνικό κείμενο. Μπαίνοντας όμως στην τρίτη ιστορία, για μια τριανταπεντάχρονη συγγραφέα το 2203 που κάνει παγκόσμια περιοδεία για το βιβλίο της που έχει γίνει αναπάντεχα παγκόσμιο μπεστ σέλερ γιατί μιλάει για μια πανδημία, λίγο πριν χτυπήσει η «πανδημία», το μυθιρστόρημα ανοίγεται, αρχίζεις να καταλαβαίνεις το μοτίβο του, αλλά και πόσο ισχυρά είναι τα αισθήματα της Μάντελ για αυτή την ιστορία, που μοιάζει τόσο με τη δική της, προβεβλημένη 200 χρόνια στο μέλλον. Και πόσο μισεί να απαντά στην ερώτηση «Καλά εσείς κάνετε περιοδεία, ποιος κρατάει την κόρη σας».

Το μυθιστόρημα δεν κομίζει γλαύκα, μιλά για τη μοναξιά, την ανθρωπιά, τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους και τον χρόνο, τη ματαιότητα και την ελπίδα, τη θυσία, που βρίσκεται σε μέρη όλο και πιο περίεργα, μακριά από εκεί που θα περιμέναμε. Ο χρόνος γίνεται παιχνιδάκι στα χέρια της συγγραφέα- Θεάς, καταστρατηγείται κάθε λογική του. Τις ιστορίες δένει η «υπόθεση της προσομοίωσης» που είναι πολυφορεμένη και λίγο πολύ άχρηστη μετά την εξαντλητική της χρήση στο Μάτριξ. Αλλά αυτό δεν αφαιρεί από το κείμενο. Δεν του προσθέτει, κιόλας.

Διάβασα τη Θάλασσα της ηρεμίας λαίμαργα, μέσα σε δύο μέρες, την απόλαυσα. Όμως κι εδώ, όπως και στα άλλα της μυθιστορήματα, χάνεται μια σημαντική ευκαιρία, να καταβυθιστείς μέσα από το κείμενο σε δεύτερο και τρίτο επίπεδο, να στοχαστείς για την ανθρώπινη μοίρα και τον χρόνο. Ευκαιρία, που δεν άφηναν ποτέ ανεκμετάλλευτη οι σπουδαίοι της επιστημονικής φαντασίας (π.χ. ο Ασίμωφ ή ο Ντίκ) και που φαίνεται πως η Μάντελ επιλέγει να τους αγνοεί. Είναι σαν να γράφει επιστημονική φαντασία ξανά και ξανά, αλλά η ίδια να μην τη διαβάζει, ούτε να ασχολείται μαζί της. Κι από μετριάζει και την επίγευση της ανάγνωσης.



                            Κατερίνα Μαλακατέ



"Η θάλασσα της ηρεμίας", Έμιλυ Μάντελ, μτφ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ίκαρος, 2022, σ. 266