Τον Νίκο Παναγιωτόπουλο τον ήξερα από Το γονίδιο της αμφιβολίας και τα Τα παιδιά του Κάιν, μεγάλα μυθιστορήματα με έντονη πλοκή και φαντασία. Όταν είδα τον Γραφικό χαρακτήρα, μια μικρή συλλογή διηγημάτων, ξαφνιάστηκα. Ακόμα περισσότερο, μόλις συνειδητοποίησα πως πρόκειται για πολύ μικρά διηγήματα (στα όρια του flash fiction) και μάλιστα αυτοβιογραφικά.
Οι όποιες αμφιβολίες μου εξανεμίστηκαν ήδη από την πρώτη σελίδα. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έγραψε αυτές τις ιστορίες γιατί είχε κάτι να πει· στον εαυτό του και σε όλους εμάς. Τις έγραψε απλά και κατανοητά, χωρίς να εκβιάσει το συναίσθημα, χωρίς να γίνει μελό. Σε δύο από αυτές, τα κατάφερε να με κάνει να κλείσω το βιβλίο και να κλάψω.
Οι όποιες αμφιβολίες μου εξανεμίστηκαν ήδη από την πρώτη σελίδα. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος έγραψε αυτές τις ιστορίες γιατί είχε κάτι να πει· στον εαυτό του και σε όλους εμάς. Τις έγραψε απλά και κατανοητά, χωρίς να εκβιάσει το συναίσθημα, χωρίς να γίνει μελό. Σε δύο από αυτές, τα κατάφερε να με κάνει να κλείσω το βιβλίο και να κλάψω.
Οι 67 ιστορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος ενός σπονδυλωτού μυθιστορήματος. Πρωταγωνιστές ο συγγραφέας, ο πατέρας, η μητέρα, ο αδελφός του, κάποιες θείες, θείοι, ξαδέλφια. Μια μονάχα είναι επινοημένη, μας λέει ο συγγραφέας στο σημείωμα στο τέλος, και μας κλείνει το μάτι. Μπορεί και καμία. Μπορεί και όλες. Τι σημασία έχει για μας.
Σημασία έχει πως πρόκειται για κείμενα εξαιρετικά πυκνά, με εκρήξεις συναισθηματικές, που σε κάνουν να ταυτιστείς, να γελάσεις και να πικραθείς, να νιώσεις. Η δύσκολη σχέση του αφηγητή με τον πατέρα του, μια σχέση για την οποία ως τώρα σπάνια μιλούσαν οι άντρες συγγραφείς, περιγράφεται με όλες της τις προεκτάσεις. Με αποκορύφωμα εκείνη τη σπασμένη κιθάρα όταν ο πατέρας καταλαβαίνει πως ο πρωτότοκος γιος του δεν θα εκπληρώσει τα δικά του όνειρα. Πως αυτός στον οποίο έχει φορτώσει όλες τις προσδοκίες και την αγάπη του, είναι ανεξάρτητος πια από κείνον και θα γίνει κάτι άλλο, που θα το επιλέξει ο ίδιος. Ο νεαρός Παναγιωτόπουλος είχε το θράσος εξάλλου ήδη από τα δεκαοκτώ να λέει πως θα γίνει συγγραφέας.
Οι αυτοβιογραφικές ιστορίες βάζουν πάντα ένα στοίχημα με τον εαυτό τους. Ή μάλλον δύο. Το πρώτο αφορά τη μνήμη, την πραγματικότητα που αλλάζει και γίνεται ρευστή όσο τη διηγείσαι. Αναγκαστικά τα γεγονότα κανείς τα γράφει όπως τα θυμάται εκείνος, με όλο το γρέζι των αναμνήσεων και τη θολούρα, που βάζει στρώματα πάνω σε άλλα στρώματα μνήμεων και πολλές φορές χαρίζει σε μια επινοημένη σκηνή την αληθοφάνεια που επιτρέπει η απόσταση και ο χρόνος που πέρασε.
Το δεύτερο στοίχημα, είναι οι ίδιες οι ιστορίες, αν και τα πόσον αφορούν τα αυτοβιογραφικά σου κείμενα κι άλλους εκτός από σένα, αν θα μπορέσει να ταυτιστεί όχι μόνον ο αναγνώστης που έζησε στα ίδια μέρη και είναι της ίδιας ηλικιακής γενιάς, αλλά κάθε αναγνώστης. Και σε αυτό τα καταφέρνει καλά, εγώ που δεν ανήκω στη γενιά του, δεν είμαι άντρας, και δεν είχα παρόμοια παιδικά βιώματα, ένιωσα πολλές φορές σαν να μιλούσε για μένα
Στη συγκεκριμένη συλλογή ο Παναγιωτόπουλος είχε να αντιμετωπίσει κι ένα ακόμα θέμα, που αφορούσε τη γραφή του: δεν είχε γράψει ποτέ άλλοτε τόσο μικρά κείμενα, ούτε καν στην αρχή της καριέρας του. Πιστεύω πως τελικά κέρδισε και τα τρία στοιχήματα. Κι ένα τέταρτο, απέδειξε πως ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν είναι καλογραμμένο, μπορεί να πουλήσει.
Κατερίνα Μαλακατέ
"Γραφικός χαρακτήρας", Νίκος Παναγιωτόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο, 2016, σελ. 176
Το δεύτερο στοίχημα, είναι οι ίδιες οι ιστορίες, αν και τα πόσον αφορούν τα αυτοβιογραφικά σου κείμενα κι άλλους εκτός από σένα, αν θα μπορέσει να ταυτιστεί όχι μόνον ο αναγνώστης που έζησε στα ίδια μέρη και είναι της ίδιας ηλικιακής γενιάς, αλλά κάθε αναγνώστης. Και σε αυτό τα καταφέρνει καλά, εγώ που δεν ανήκω στη γενιά του, δεν είμαι άντρας, και δεν είχα παρόμοια παιδικά βιώματα, ένιωσα πολλές φορές σαν να μιλούσε για μένα
Στη συγκεκριμένη συλλογή ο Παναγιωτόπουλος είχε να αντιμετωπίσει κι ένα ακόμα θέμα, που αφορούσε τη γραφή του: δεν είχε γράψει ποτέ άλλοτε τόσο μικρά κείμενα, ούτε καν στην αρχή της καριέρας του. Πιστεύω πως τελικά κέρδισε και τα τρία στοιχήματα. Κι ένα τέταρτο, απέδειξε πως ένα τέτοιο εγχείρημα, όταν είναι καλογραμμένο, μπορεί να πουλήσει.
Κατερίνα Μαλακατέ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου