Auster-o-mania

Γνώρισα τον Paul Auster σχετικά αργά, μια διετία πριν. Αιτία η Μαρία Ξυλούρη και η παθoλογική της αγάπη που εκφραζόταν συχνά πυκνά στο blog της (περίπου μια φορά την εβδομάδα για να είμαστε ακριβείς). Διάβασα το The New York Trilogy στα Αγγλικά και η δύναμη της γραφής του με συνεπήρε.

Ο Όστερ γεννήθηκε το 1947 στο Νιού Τζέρσι από γονείς Εβραίους, Πολωνικής καταγωγής. Η μητέρα και ο πατέρας του είχαν μεγάλη διαφορά ηλικίας κι έναν εν πολλοίς αταίριαστο γάμο που κατέληξε σε διαζύγιο. Τα παιδικά χρόνια του δεν είναι ευτυχή- ειδικά μετά την γέννηση της ψυχικά διαταραγμένης αδελφής του, ο μικρός Πολ άρχισε να νιώθει σαν «οικιακός μετανάστης, ένας εξόριστος μες στο ίδιο του το σπίτι».

Μοναδική του παρηγοριά τα βιβλία που διαβάζει αχόρταγα από την πρώτη του επαφή μαζί τους, όταν ένας θείος του τους άφησε τα δικά του σε κούτες να τα φυλάνε. Στα 16 του ρουφά το «Έγκλημα και Τιμωρία» και αποφασίζει πως αυτό θέλει να κάνει στην ζωή του. Στα 18 μαγεύεται από τον «Οδυσσέα» του Τζόυς. Οι αγαπημένοι του συγγραφείς πάρα πολλοί, κατά καιρούς έχει αναφέρει τούς Θερβάντες, Ντίκενς, Κάφκα, Μπέκετ, Χόθορν, Πόε, Μέλβιλ, Γουίτμαν, Έμερσον, Θορώ, Χέμινγουει, Σάλιντζερ, Φιτζέραλντ, Φώκνερ, Τζόυς. Λέει χαρακτηριστικά:

«Δεν μπορώ να φανταστώ πως κανείς μπορεί να γίνει συγγραφέας αν δεν ήταν ένας αδηφάγος αναγνώστης ως έφηβος. Ένας πραγματικός αναγνώστης καταλαβαίνει πως τα βιβλία είναι ένας κόσμος από μόνος του και πως αυτός ο κόσμος είναι πλουσιότερος και περισσότερο ενδιαφέρων από οποιονδήποτε άλλο στον οποίο έχουμε ταξιδέψει. Νομίζω πως αυτό κάνει τους νεαρούς ανθρώπους συγγραφείς, η ευτυχία που ανακαλύπτεις ζώντας μέσα από τα βιβλία»

Στα 18 του ξεκινά για 4 χρόνια ένα τουρ της Ευρώπης, Ισπανία, Ιταλία, Παρίσι, Δουβλίνο ως φόρο τιμής. Όταν γυρίζει στην Αμερική, κι αφού τραβήξει μεγάλο αριθμό στην σχετική λοταρία και αποφύγει το Βιετνάμ, πιάνει δουλειά στο παλιό του Κολλέγιο. Γράφει ποίηση από πολύ μικρός, αλλά τότε καταπιάνεται πια με το πεζό. Είναι εξαιρετικά πιεσμένος οικονομικά (γράφει με ψευδώνυμο ένα μυθιστόρημα ευρείας κατανάλωσης που νομίζει πως θα τον ξελασπώσει, αλλά δεν καταφέρνει να το εκδώσει τότε), συντηρείται οριακά από διάφορες μικρές υποτροφίες. 

Εν τω μεταξύ ο πατέρας του πεθαίνει και η μικρή κληρονομιά τον αφήνει απερίσπαστο να γράψει δίχως να σκέφτεται τα χρήματα. «Η ανακάλυψη της Μοναξιάς», ένα αυτοβιογραφικό κείμενο για την σχέση με την οικογένεια, τον πατέρα του και την πρώτη γυναίκα του, την συγγραφέα Λίντια Ντείβις, εκδίδεται το 1984.


To πρώτο βιβλίο της "Τριλογίας της Νέας Υόρκης" εκδίδεται το 1986 από έναν μικρό εκδοτικό οίκο- έπειτα από απανωτές απορρίψεις- κι έκτοτε ο Όστερ δεν κοιτά πίσω. Γράφει μανιασμένα, μόνος, σε ένα διαμέρισμα με τα απολύτως απαραίτητα- χαρτιά με τετραγωνάκια, μολύβια και μια αρχαία γραφομηχανή Olympus- εκδίδει ποίηση, ανεβάζει θεατρικά, γράφει σενάρια ταινιών και φυσικά 16 μυθιστορήματα. Γίνεται, μαζί με την δεύτερη γυναίκα του (πολύ γνωστή) συγγραφέα Σίρι Χουστβεντ κεντρική φιγούρα στα κουλτουριάρικα λογοτεχνικά πράγματα της Αμερικής. Μόνο που οι Αμερικάνοι δεν τον διαβάζουν. Οι αναγνώστες του είναι κυρίως Ευρωπαίοι που αναγνωρίζουν τις βαθιές λογοτεχνικές του ρίζες, που δεν θίγονται όταν κάνει πολιτική, που μπορούν να αφεθούν σε μια μη γραμμική αφήγηση.

Ο Όστερ μες στην απλότητα του λόγου του, την ροή της γραφής του και την έμφυτη ροπή του να πει μια ιστορία ολοκληρωμένη υπηρετεί τις εμμονές του- λογοτεχνικές και προσωπικές. Οι ήρωες του είναι συχνά άνθρωποι κατεστραμμένοι- σε δυο βιβλία ο ήρωας έχει χάσει γυναίκα και παιδιά και βρίσκεται στα σαράντα του ξεκρέμαστος, σε κάποιο άλλο μετακομίζει σε καινούργια πόλη για να ανασυνταχτεί έπειτα από διαζύγιο και καρκίνο- που ψάχνουν να βρουν τον εαυτό τους, αναζητούν την χαμένη τους ταυτότητα. Ο Όστερ πιστεύει στην τυχαιότητα, σε κείνο το γεγονός που από καθαρή σύμπτωση συμβαίνει και σου αλλάζει την ζωή, την κοσμοθεωρία, που σε πάει παρακάτω. Στην Τριλογία ένας λάθος αριθμός τηλεφώνου οδηγεί έναν άνθρωπο στην τρέλα.

Αγαπά την διακειμενικότητα, παντού στο έργο του οι επιρροές του είναι εμφανείς- σε κάποια σημεία τόσο μάλιστα που δανείζεται ονόματα ηρώων άλλων συγγραφέων. Είναι μεταμοντέρνος - αρέσκεται να διασπά την ροή της αφήγησης, να πηδά στον χρόνο και τον χώρο, να παίρνει ένα κλασικό λογοτεχνικό είδος (κυρίως τις ιστορίες αστυνομικού μυστηρίου) και να το αποδομεί- ταυτόχρονα όμως προχωρά κι ένα βήμα παρακάτω, δεν αφήνεται στην ακατάληπτη λούπα του μεταμοντερνισμού. Λατρεύει το παιχνίδι με τις ταυτότητες, να βάζει τους ήρωες του και τον εαυτό του να μην είναι αυτοί που είναι, τοποθετεί τους κεντρικούς του χαρακτήρες κατά κανόνα στην Νέα Υόρκη, πολύ συχνά τους κάνει συγγραφείς, γράφει και ξαναγράφει την αυτοβιογραφία του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως έχει γράψει ήδη 3 από αυτές.

Με τα χρόνια η γραφή του έχει αποκτήσει μια σταθερή μανιέρα που είναι αναγνωρίσιμη- η αφήγηση που αψηφά τον χρόνο και τον χώρο, ο ήρωας που ψάχνει να βρει τον εαυτό του, οι συχνότατα αναξιόπιστοι αφηγητές. Αυτό που αλλάζει είναι η πολιτική του τοποθέτηση που γίνεται σαφής. Παλαιότερα έμενε στην ενδοσκόπηση, τώρα το περιβάλλον είναι τέτοιο που λέει δυο τρία λογάκια για αυτό που πιστεύει.

Η πιο τρανταχτή πολιτική του παρέμβαση ήταν όταν αρνήθηκε να πάει στην Τουρκία, λόγω της μεταχείρισης των Τούρκων συγγραφέων από την κυβέρνηση. Προκάλεσε την μήνι του Ερντογάν που λίγο ως πολύ τον αποκάλεσε ανύπαρκτο και το θέμα αναδύθηκε και πάλι στην επικαιρότητα.

Ο Όστερ είναι ένας αριστοκράτης της γραφής. Εξαιρετικά ωραίος άντρας, και στα νιάτα του αλλά και τώρα, γλυκός και ευγενικός συνδαιτημόνας, ακούραστος γραφιάς - γράφει ένα οκτάωρο απομονωμένος ακόμα και τις Κυριακές- ένα κλασικό "καλό παιδί". Μέχρι να διαβάσει κανείς τα βιβλία του και να καταλάβει τι παίζει μέσα στο κεφάλι του.

Μυθιστορήματα:

The New York Trilogy (1987)
In the Country of Last Things (1987)
Moon Palace (1989)
The Music of Chance (1990)
Auggie Wren's Christmas Story (1990)
Leviathan (1992)
Mr. Vertigo (1994)
Timbuktu (1999)
The Book of Illusions (2002)
Oracle Night (2003)
The Brooklyn Follies (2005)
Travels in the Scriptorium (2006)
Man in the Dark (2008)
Invisible (2009)
Sunset Park (2010)
4321 (2017)

Υ.Γ. 42 Στα Ελληνικά ο Όστερ κυκλοφορούσε από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος. Πρόσφατα οι εκδόσεις Μεταίχμιο πήραν τα συγγραφικά δικαιώματα και κυκλοφορούν ήδη "Ο Αόρατος" και "Η Τριλογία της Νέας Υόρκης"(προχθές #yes!).