"Η Ελένα ξέρει", Claudia Pineiro

 

Ένα μικρό μυθιστόρημα είναι το Η Ελένα ξέρει που στην αρχή φαίνεται κάπως μονότονο και μονοθεματικό - στα όρια της νουβέλας. Όμως όσο προχωράει η ιστορία, δεν λέω η πλοκή, γιατί αυτή είναι ανύπαρκτη, τόσο ξεδιπλώνονται θέματα κοινωνικά και προσωπικά που σου τραβούν το ενδιαφέρον και σε κρατούν σε εγρήγορση.

Η Ελένα είναι μια γυναίκα άνω των εξήντα που πάσχει από μια εξαιρετικά επιθετική μορφή Πάρκινσον (Πάρκινσον πλας). Ακόμα και η παραμικρή κίνηση είναι αδύνατη για κείνην αν δεν έχει πάρει πρωτύτερα λεβοντόπα: δεν μπορεί να σηκώσει το κεφάλι της, κι είναι μονίμως σκυφτή, δεν μπορεί να καταπιεί, δεν ελέγχει πλήρως τους σφιχτήρες της. Παρ’ όλ την κατάστασή της όμως, αποφασίζει να κάνει μια μεγάλη διαδρομή με το τραίνο, θέλει να πάει στην πόλη και να βρει τη μόνη γυναίκα που μπορεί να τη βοηθήσει. Η κόρη της Ελένα, η Ρίτα, βρέθηκε νεκρή, κρεμασμένη από το καμπαναριό, κι ενώ όλοι λένε πως πρόκειται για αυτοκτονία, η Ελένα ξέρει.

Η αίσθηση της ανημποριάς από την ασθένεια, που κατακυριεύει το κορμί σου, πολύ γνωστή σε όσους πασχουμε από χρόνιες ασθένειες που μας επηρεάζουν στην καθημερινότητα, δίνεται στο βιβλίο πάρα πολύ γλαφυρά. Η κοινωνία δεν θέλει και δεν μπορεί να ασχοληθεί με αυτόν που πάσχει σε τέτοιο επίπεδο, η χαρακτηριστική σκηνή στην ασφαλιστική και στην επιτροπή αναπηρίας είναι ίδια εδώ, και την Λατινική Αμερική, ίσως παντού. Ο ανάπηρος αμφισβητείται, χλευάζεται, πρέπει να έχει τόνους χρημάτων, απλά για να επιβιώσει. Κι αυτά που τραβάει ο φροντιστής του ανάπηρου είναι ανείπωτα. Μικρές κινήσεις καλοσύνης δεν μπορούν να αλλάξουν τη γενική εικόνα.

Στο βιβλίο, αν και δεν το περιμένεις από την αρχή, θίγονται θέματα όπως η γυναικεία χειραφέτηση, το δικαίωμα στο σεξ, το δικαίωμα στην έκτρωση, η ματαιότητα μιας ζωής σχεδιασμένης από τους άλλους για σένα χωρίς δυνατότητες διαφυγής, η τυραννία της ασθένειας και των γηρατειών, η καταδυνάστευση του γυναικείου σώματος από την Εκκλησία, τους γιατρούς, την ίδια μας τη μάνα. Το τέλος είναι συγκλονιστικό. Το ψυχανεμίζεσαι βέβαια όσο προχωράει η ιστορία, αλλά με κάποιον τρόπο δεν θέλεις να το πιστέψεις, δεν μπορείς. Όπως δεν μπορεί κι η Ελένα.

Οι εκδόσεις Carnivora εκδίδουν συνήθως νουάρ. Αυτό σίγουρα δεν είναι νουάρ, είναι ένα κείμενο βαθιά κοινωνικό και πολιτικό∙ οριακά καταγγελτικό. Σχεδόν σαν να γράφτηκε προγραμματικά, κι οι κεντρικοί χαρακτήρες (δυο όλες κι όλες, μια νεκρή, μια ζωντανή) μοιάζουν να επιτελούν έναν μόνον σκοπο, να πει η συγγραφέας όλα όσα την καίνε.

                                                   Κατερίνα Μαλακατέ

"Η Ελένα ξέρει", Κλαούδια Πινέιρο, μετ. Ασπασία Καμπύλη, εκδ. Carnivora, 2021, σ.172

Υ.Γ. 42 Ομολογώ πως δεν με ενθουσιάζει η έκδοση, με το τάχαμου άκοπο χαρτί.  

"Ακριβώς σαν εσένα", Nick Hornby

Ομολογώ πως νιώθω ανακούφιση κάθε φορά που διαβάζω κάποιο βιβλίο του Νικ Χόρνμπυ, σαν να είναι το καλά κρυμμένο αναγνωστικό μου μυστικό. Τα βιβλία του με βγάζουν ασπροσπόσωπη κάθε φορά, έχουν αρχή, μέση, τέλος, ολοκληρωμένους χαρακτήρες, μία κεντρική ιδέα. Και δεν είναι πως είναι εύπεπτα ή του σωρού, απλώς αρκείται στη συγγραφική του δεινότητα, δεν έχει όρεξη για παραπάνω πειραματισμούς κι έχω καταλήξει πως αυτό με ξεκουράζει.

Έτσι και στο «Ακριβώς σαν κι εσένα» ασχολείται με δυο βασικά ζητήματα, το Μπρέξιτ και την ανισότητα στις σχέσεις∙ και το κάνει καλά, χωρίς μικρότητες. Κεντρικοί ήρωες είναι η Λούσυ, μια 42χρονη καθηγήτρια Αγγλικών που μόλις έχει χωρίσει από τον εθισμένο σύζυγό της και ζει με τα δυο αγόρια της, που είναι ακόμα σε ηλικίες δημοτικού, και ο Τζόζεφ, ένας 22χρονος έγχρωμος νεαρός που προσπαθεί να μιξάρει μουσική, ενώ δουλεύει σε ένα κέντρο αναψυχής κι ένα χασάπικο. Εκεί, στο χασάπικο γνωρίζονται οι δυο τους, εκείνη του ζητά να κάνει μπέιμπι σίτινγκ στα αγόρια της όσο προσπαθεί να φλερτάρει με συνομήλικούς της άντρες. Τελικά ερωτεύεται τον Τζόζεφ. Οι δυο τους είναι πολύ διαφορετικοί, έχουν διαφορετικές παρέες, άλλες πολιτικές απόψεις κι άλλους τρόπους να διασκεδάζουν. Στην αρχή κρατάνε τη σχέση τους κρυφή, τίποτα όμως δεν μένει κρυφό για καιρό. Και τότε αρχίζει το ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας. Πώς αντιδρά καθένας από το περιβάλλον τους στην είδηση, αλλά και στη θέα τους, ως ζευγάρι.

Ο Χόρνμπυ χειρίζεται το θέμα του Μπρέξιτ εξαιρετικά, χωρίς φανατισμούς. Σε όλους δίνει δίκιο, σε όλους άδικο, καταγράφει τη βασική ανισότητα, αλλιώς τα βλέπεις ως έγχρωμος σε εργατική κατοικία, διαφορετικά ως κάτοικος εύπορου προάστιου. Ίσως να είναι ο πιο νηφάλιος από όσους προσπάθησαν να το χειριστούν τόσο νωρίς. Η κεντρική του ιστορία, του έρωτα μιας 42χρονης λευκής χωρισμένης μάνας με τον 22χρονο μαύρο ντι τζέι, έχει κάποια κλισέ, αλλά δεν μένει σε αυτά, προχωρά παρακάτω, δείχνει μια κοινωνία που αργά σταθερά, όχι ολόκληρη φυσικά, αλλάζει νοοτροπία και συμπεριφορά. Αυτό το βιβλίο δεν θα μπορούσε να γραφτεί εκατό χρόνια πριν κι αυτό είναι το ελπιδοφόρο.

Κατανάλωσα το βιβλίο του Χόρμπυ μέσα σε ένα Σαββατοκύριακό. Αυτή είναι η δουλειά του, να σε κοιμίσει γλυκά με την πλοκή κι έπειτα να σε βάλει να αναρωτηθείς για όλα όσα κοινότοπα τσαμπουνάς κι εσύ όλη την ώρα. Για τα κλισέ που μεγεθύνονται και καταλαμβάνουν τη ζωή σου. Για τον έρωτα, και τι στο καλό είναι αυτό που δένει τους ανθρώπους. Για το μέλλον, κι αν έχει σημασία η οποιαδήποτε επένδυση σε αυτό. Και για την πολιτική, που κυβερνάει τη ζωή μας κι εμείς κάνουμε πως δεν την καταλαβαίνουμε. Ή μήπως επίτηδες θέλουν να μην την καταλαβαίνουμε; Μου ταιριάζει ο τρόπος γραφής των Άγγλων κι ας είναι τα προβλήματα τους του «πρώτου κόσμου». Βαρέθηκα τη μιζέρια του "τραύματος", που είναι τόσο της λογοτεχνικής μοδός τα τελευταία χρόνια, θέλω και βιβλία καθαρά, σαν κι αυτό. Ενδιάμεσα από τη φρίκη.

                                         Κατερίνα Μαλακατέ

"Ακριβώς σαν εσένα, Νικ Χόρνμπυ, μτφ. Χίλντα Παπαδημητρίου, εκδ. Πατάκη, 2022, σ. 418