"Γκαλβέιας", José Luís Peixoto

Αν με ρωτούσαν πώς μου φάνηκε το «Γκαλβέιας» του Χοσέ Λουίς Πεϊσότο θα απαντούσα: «πολύ ιδιαίτερο». Ένα βιβλίο που αψηφά θαρρείς όλους τους νόμους του μυθιστορήματος, κι όμως κατορθώνει να κρατά το ενδιαφέρον αμείωτο. Ίσως να φταίει η αρτιότητα της γραφής, η ικανότητα του Πεϊσότο να στήνει σκηνές και σκηνικά. Μπορεί να είναι ο τρόπος που ο συγγραφέας μιλά για τα πιο φριχτά βίαια γεγονότα με ψυχραιμία σχεδόν ποιητική· αποστασιοποιημένος και λυρικός ταυτόχρονα. 

Σε ένα Πορτογαλικό χωρίο, το Γκαλβέιας, πέφτει ένα άγνωστο αντικείμενο και δημιουργεί έναν κρατήρα. Το γεγονός δεν επηρεάζει τη ζωή του χωριού παρά μόνον με έναν τρόπο, τα πάντα γεμίζουν με τη μυρωδιά του θειαφιού και το ψωμί γίνεται ξινό. Κατά τα άλλα η ζωή συνεχίζει απρόσκοπτα, φτωχική, αγροτική, βίαιη, γεμάτη περιστατικά κακοποίησης που φαίνονται εντελώς φυσιολογικά, σαν να είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής. 

Ο Χοσέ Λουίς Πεϊσότο μιλάει για το χωριό του χωρίς καμιά διάθεση ωραιοποίησης ή νοσταλγίας, δείχνει την ωμότητα της ανθρώπινης φύσης σε όλο της το παρηκμασμένο μεγαλείο. Τον τρόπο που οι οικογένειες κρατιούνται από το τίποτα, από την πείνα και τον φόβο. Τις διαστροφές και την υποταγή. Το κείμενο έχει δύο ιδιαιτερότητες: δεν αποπνέει μιζέρια και δεν οδηγεί πουθενά. Δεν υπάρχει κεντρικός χαρακτήρας, μοιάζει περισσότερο σαν ένα σύνολο ιστοριών στον ίδιο χρόνο και χώρο, όπου ο δευτεραγωνιστής της μιας ιστορίας χρήζεται πρωταγωνιστής στην επόμενη. 

Ομολογώ πως η γραφή του Πεϊσότο με γοητεύει. Από το εκπληκτικό «Νεκροταφείο πιάνων», στο πολύ καλό «Βιβλίο» και στο ιδιαίτερο «Γκαλβέιας», τον ακολουθώ ευλαβικά, διαβάζω ο,τι δικό του μεταφράζεται στην Ελλάδα. Αν και θεωρείται από πολλούς επίγονος του Ζοζέ Σαραμάγκου, εγώ βρίσκω ελάχιστες ομοιότητες και στον τρόπο γραφής τους, και στα θέματα που διαπραγματεύονται. Κι αν ο θείος Ζοζέ είναι για μένα ένας από τους σπουδαιότερους – κι ίσως ο πιο αγαπημένος μου- συγγραφείς των καιρών μας, ο Ζοζέ Λουίς είναι ένας συγγραφέας που δεν θα πάψω να ακολουθώ, όσα βιβλία κι αν γράψει. 

                                                                                          Κατερίνα Μαλακατέ

"Γκαλβέιας", Ζοσέ Λουίς Πεϊσότο, μετ. Αθηνά Ψύλλια, εκδ. Κέδρος, 2016, σελ. 303