"Αύγουστος", John Williams

Όταν ήμουν στην εφηβεία ο πατέρας μου ολοκλήρωνε τη διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Η Ουρολογία στο Βυζάντιο»- ναι ξέρω πώς ακούγεται αυτό αλλά ήταν πριν το σήριαλ σάς διαβεβαιώνω. Στο σπίτι μας κυκλοφορούσαν άπειρα ιστορικά βιβλία, μικροφίλμ, φωτοτυπίες για τη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Κι εγώ ήμουν ευεπηρέαστο νιάτο. Για αυτό αυτή η περίοδος της ιστορίας- ο πατέρας μου ήταν εξαιρετικός ομιλητής κι εγώ το πιο πιστό ακροατήριό του- είναι αυτή που νιώθω πιο κοντά μου, που με συναρπάζει και με ελκύει. 

Από την αρχή λοιπόν, έπιασα τον Αύγουστο του John Williams με μεγάλες προσδοκίες. Ο Αύγουστος είναι το τέταρτο και τελευταίο μυθιστόρημα του John Williams- που έχει γράψει το εκπληκτικό Στόουνερ. Αν δε σκεφτεί κανείς πως το πρώτο του μυθιστόρημα ο Γουίλιαμς το έχει αποκηρύξει, στην ουσία, διαβάζοντας Αύγουστο και Στόουνερ έχεις καλύψει τα 2/3 του έργου του. Κάτι που είναι εντελώς κρίμα, αν με ρωτήσει κανείς. Ο Αύγουστος έτυχε καλύτερης κριτικής αποδοχής από τον Στόουνερ, πήρε και βραβείο, όμως οι πωλήσεις και πάλι ήταν πενιχρές. Λίγο αργότερα ο Γουίλιαμς πέθανε και ξεχάστηκε. 

Πρόκειται για ένα πολυφωνικό, επιστολικό, ιστορικό μυθιστόρημα, εντυπωσιακό τόσο στη σύλληψη όσο και στην εκτέλεση. Αν και ο ίδιος ο συγγραφέας στην εισαγωγή λέει πως «αν υπάρχουν αλήθειες σε αυτό το έργο, είναι μάλλον οι αλήθειες της λογοτεχνίας παρά της Ιστορίας», ο Γουίλιαμς είναι πολύ προσεκτικός και χρησιμοποιεί τα ιστορικά πρόσωπα όπως τους πρέπει. Το κάθε πρόσωπο έχει τη δική του φωνή, τον τρόπο να εκφράζεται αλλά και να βλέπει τα πράγματα. 

Αν και αυτό είναι ένα πολύ διαφορετικό μυθιστόρημα από τον Στόουνερ, ωστόσο κάποια θέματα είναι κοινά και στα δύο. Τον συγγραφέα φαίνεται να τον απασχολεί πολύ η σχέση εξουσίας και ατόμου, το πώς οι περιστάσεις και η εξουσία- η δικιά μας και των άλλων- διαμορφώνουν αυτό που είμαστε. Και πώς η προσωπική μας ζωή- ο έρωτας, η οικογένεια- βάλλεται από τα πρέπει της κοινωνίας και της πολιτικής. 

Στο πρώτο μέρος παρακολουθούμε την αναρρίχηση στην εξουσία του Γάιου Οκτάβιου, ενός μάλλον πληβείου και ασθενικού νεαρού που κερδίζει την συμπάθεια του μεγάλου του θείου Ιούλιου Καίσαρα ο οποίος τον υιοθετεί. Ο Οκτάβιος καταφέρνει να κατατροπώσει τους εχθρούς του, να νικήσει στον εμφύλιο πόλεμο, να κερδίσει ακόμα και τον πιο ισχυρό άντρα της εποχής, τον Μάρκο Αντώνιο και την βασίλισσά του Κλεοπάτρα. Παρ’ όλα αυτά φαίνεται πως είναι ένας άντρας που δεν λαμβάνει ικανοποίηση από την εξουσία και τα πλούτη, ίσως θα προτιμούσε να είναι συγγραφέας ή μελετητής. Οι φίλοι του τον ακολουθούν πιστά από την αρχή, τον λατρεύουν. 

Στο δεύτερο μέρος πρωταγωνιστικό ρόλο παίρνει μια γυναίκα, η κόρη του Αύγουστου, Ιουλία. Ένα κορίτσι που ο πατέρας του το μορφώνει σαν να ήταν αγόρι, αλλά δεν σέβεται την προσωπική του ζωή. Την παντρεύει από πολύ μικρή με βάση πολιτικές σκοπιμότητες. Στην αρχή η Ιουλία το ανέχεται, όμως με τον τρίτο της σύζυγο, παιδί της τρίτης γυναίκας του πατέρας της, αποθρασύνεται. Αρχίζει να έχει εραστές, τη συζητά όλη η Ρώμη. Και τελικά έρχεται η καταστροφή. 

Το μυθιστόρημα διατηρεί έναν μάλλον κρύο και αποστασιοποιημένο ρυθμό καθ’ όλη τη διάρκειά του. Οι πολλές οπτικές γωνίες φωτίζουν τις πλευρές των πραγμάτων, αλλά δυσκολεύουν τον αναγνώστη να ταυτιστεί. Έχει ένα μεγαλείο αυτό, μια αίσθηση που ταιριάζει στον Αύγουστο. Ακόμα κι αν μιλά για τις πιο ανθρώπινες στιγμές του, δεν ξεχνά ποτέ πως πρόκειται για αυτόν τον πανίσχυρο άντρα. Για αυτό και δεν τον αφήνει να μιλήσει ο ίδιος για τον εαυτό του παρά μόνον στο τέλος, όταν ξέρει πως θα πεθάνει. 

Το μυθιστόρημα κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, που ξέρει και δεν ξέρει την ιστορία: γνωρίζει τα βασικά ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα, αλλά η ανάλυση των κινήτρων, των τρόπων, των προσωπικοτήτων είναι τόσο βαθιά, που φαίνεται σαν να διαβάζει μια άλλη καινούργια εκδοχή. Μας έχει μείνει πια μόνο ένα αμετάφραστο βιβλίο του John Williams- αν εξαιρέσει κανείς το αποκηρυγμένο πρωτόλειο. Εύχομαι να είχε γράψει κι άλλα. Από την άλλη, είμαι χαρούμενη, που τελικά κέρδισε τη μάχη με τη λήθη και τον διαβάσαμε. 

                                                                                    Κατερίνα Μαλακατέ

«Αύγουστος», John Williams, μετ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Gutenberg, 2017, σελ. 523