Αρκεί να πω ότι είμαι ο Χουάν Πάμπλο Καστέλ, ο ζωγράφος που σκότωσε τη Μαρία Ιριμπάρνε· υποθέτω πως όλοι θυμούνται τη δίκη και πως δεν χρειάζονται περισσότερες εξηγήσεις σχετικά με το πρόσωπό μου.
Αυτή είναι η εναρκτήρια παράγραφος στο Τούνελ του Ερνέστο Σάμπατο, που μας λέει χωρίς περιστροφές τι θα διαβάσουμε. Ο ζωγράφος Χουάν Πάμπλο Καστέλ, αφηγητής και πρωταγωνιστής, μας αφηγείται πώς γνώρισε τη Μαρία Ιριμπάρνε- ήταν η μόνη που πρόσεξε τη λεπτομέρεια που τον ενδιέφερε στον πίνακά του- πώς την ξανασυνάντησε τυχαία, πώς την ερωτεύτηκε και τη ζήλεψε παράφορα και τελικά τη σκότωσε.
Ο Καστέλ είναι ένας ορμητικός αφηγητής, ένας μοναχικός και ιδιότροπος άνθρωπος, ένας παράφορα ζηλιάρης εραστής. Για τον Καστέλ "η κόλαση είναι οι άλλοι", δεν μπορεί να βρει διαφυγή πουθενά, ούτε παρηγοριά. Δεν μπορεί να καταλάβει τον εαυτό του, ενώ αυτή η κατανόηση είναι που τον καίει πιο πολύ. Αδυνατεί να υπάρξει αν δεν ορίσει τι είναι ο ίδιος, ενώ ταυτόχρονα δυσκολεύεται να ορίσει τα βασικά. Πρόκειται για έναν αναξιόπιστο αφηγητή, με στιγμές τρομερής ενάργειας, που συχνά καταβυθίζεται σε τέτοια βάθη που φτάνει την παράνοια.
Υπήρξε μόνο ένας άνθρωπος που μπορούσε να με καταλάβει. Όμως ήταν ακριβώς ο άνθρωπος που σκότωσα.
Η γλώσσα του Σάμπατο είναι λιτή και απέριττη, οι προτάσεις έχουν όλες νόημα, το βιβλίο δεν πλατειάζει πουθενά, διαβάζεται μονορούφι. Πρόκειται για ένα αριστούργημα που συμπυκνώνει στις 174 σελίδες του όσα ένας στοχαστής όπως ο Σάμπατο θέλει να πει· μιλάει για την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, τον παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, το τούνελ στο οποίο μπαίνουμε για να βρούμε τον εαυτό μας κι είναι αμφίβολο αν θα τον βρούμε στην άλλη πλευρά.
Το Τούνελ (1948) είναι το πρώτο λογοτεχνικό κείμενο του Ερνέστο Σάμπατο που εκδόθηκε και καθιέρωσε το συγγραφέα του σχεδόν αμέσως. Δεν είναι τυχαίο πως το ανακάλυψε ο Καμύ, μιας και πρόκειται για ένα έργο του υπαρξισμού και έχει αρκετές ομοιότητες με τον Ξένο (1942). Ο Σάμπατο σπούδασε Φυσική, δούλεψε στο Ινστιτούτο Κιουρί, όμως μετά τον Δεύτερο Πόλεμο αποφάσισε να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Αν και έζησε σχεδόν εκατό χρόνια, έγραψε μόνον τρία μυθιστορήματα,: αυτό, το «Περί Ηρώων και τάφων» και το «Αβαδδών ο εξολοθρευτής» που αποτελούν και μια άτυπη τριλογία.
Το Τούνελ είναι το πιο πυκνό, δεν αφήνει καμία από τις εμμονές του απέξω, ούτε καν αυτή με τους τυφλούς. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να διαβάζεται ξανά και ξανά και κάθε φορά να αφήνει άλλη αίσθηση, ανάλογα τη φάση ζωής του αναγνώστη. Και η μετάφραση της Κλαίτης Σωτηριάδου τού έδωσε τη νέα πνοή που χρειαζόταν.
Κατερίνα Μαλακατέ
"Το Τούνελ", Ερνέστο Σάμπατο, μετ. Κλαίτη Σωτηριάδου, εκδ. Μεταίχμιο, 2018, σελ174
"Η Μνήμη φωτίζει το ρυπαρό μουσείο της ντροπής". Μια φράση που ποτέ δεν θα ξεχάσω από το "Τούνελ". Μια αφήγηση αμιγώς υπαρξιακή, μια αφήγηση που βγάζει από σένα πράγματα στην επιφάνεια, σε ξεβολεύει, σου προκαλεί ακραία συναισθηματική φόρτιση. Ο Σάμπατο καταφέρνει μέσα σε ελάχιστες σελίδες ό,τι δεν καταφέρνουν άλλοι συγγραφείς σε τόμους ολόκληρους. Πιάνει τον παλμό την ανθρώπινης ψυχής σε τέτοιο σημείο που δεν μπορείς παρά να πεις "αυτός είμαι εγώ και δεν το ήξερα". Κείμενο πυκνό με λόγο κοφτό, λέξεις που περικλείουν μέσα τους όλο το βάρος της σημασίας τους, έχεις την εντύπωση ότι και η πιο δευτερεύουσα φράση έχει κουμπώσει στη σωστή της θέση, πολύ δύσκολο να πει κάποιος "αυτό θα μπορούσε να είχε γραφτεί καλύτερα". Ένα λογοτεχνικό κομψοτέχνημα. Θεωρώ το Τούνελ και το περί ηρώων και τάφων 2 κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, και περιμένω την επανέκδοση του Αββαδών του εξολοθρευτή που κλείνει αυτή την άτυπη τριλογία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπόστολος
Μπράβο Κατερίνα που μας θύμισες ένα πραγματικό αριστούργημα. Το τούνελ είναι από τα λίγα βιβλία που είναι στανταράκι σε όλες τις λίστες με τα καλύτερα μου αναγνώσματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠέτρος