Τούτο το βιβλίο, που περιγράφει τη ζωή στη μεγαλούπολη εκείνης της εποχής, δεν είναι φωτογραφικό λεύκωμα∙ είναι σάτιρα. Δεν καταγράφει τα γεγονότα∙ υπερβάλλει. Ο ηθικός άνθρωπος αντικρίζει την εποχή του κρατώντας παραμορφωτικό καθρέφτη. Η καρικατούρα, δόκιμο μέσο στην τέχνη, είναι ό,τι πιο ακραίο μπορεί να χρησιμοποιήσει.
Ο ίδιος ο Κέστνερ δίνει το στίγμα του βιβλίου του, στον πρόλογο. Το «Στο χείλος της αβύσσου», που για πολλά χρόνια κυκλοφορούσε με τον τίτλο «Φάμπιαν. Η ιστορία ενός ηθικολόγου», είναι ένα βιβλίο ευφυές, με ακραίες χιουμοριστικές – αλλά και σεξουαλικές- σκηνές. Είναι επίσης ένα βιβλίο βαθιά πολιτικό, μια τοιχογραφία του Μεσοπολέμου. Και προφητικό, γιατί προμηνύει τον Πόλεμο που ακολούθησε.
Ο Φάμπιαν είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας, ένας έξυπνος και ταλαντούχος νεαρός, που δουλεύει υποαμειβόμενος σε μια διαφημιστική εταιρεία. Ζει σε μια άθλια παγωμένη κάμαρα. Ο κολλητός του φίλος, ο Λαμπούντε, προέρχεται από εύπορη οικογένεια, τον απασχολεί η πολιτική, είναι μέλος μιας φράξιας, και είναι κι αυτός λαμπρός φιλόλογος. Μαζί ξενυχτούν, φιλοσοφούν, συχνάζουν σε καταγώγια, μπλέκουν σε περιπέτειες. Ο Φαμπιάν γνωρίζει την Κορνέλια στο ατελιέ μιας γλύπτριας, όπου γίνονται ένα σωρό όργια. Και μόλις συνειδητοποιεί πως με αυτή την κοπέλα θέλει να συνεχίσει, χάνει τη δουλειά του, και χάνει και την κοπέλα, που αποφασίζει να τον αφήσει για κάποιον πλούσιο.
Οι δικαστές των ηθών κρίνουν τον συγγραφέα, οι δικαστές της τέχνης κρίνουν το βιβλίο.
Τούτο το βιβλίο δεν έχει πλοκή. Εκτός από την εξής μία: όταν κάνεις μια δουλειά που αμείβεται με διακόσια εβδομήντα μάρκα τον μήνα, δεν έχεις τίποτα να χάσεις. Δεν υπάρχει ούτε πορτοφόλι, ούτε μαργαριταρένιο κολιέ, ούτε ανάμνηση, ούτε κάτι άλλο από αυτά που συνήθως χάνονται στην αρχή μιας ιστορίας και εμφανίζονται πάλι, προς γενική ικανοποίηση, στο τελευταίο κεφάλαιο. Σε τούτο το βιβλίο δεν ξαναβρίσκουμε τίποτα. Κι όμως, παρόλο που ο συγγραφέας δεν χρησιμοποίησε πέτρες για να χτίσει το οικοδόμημά του, δεν πιστεύει σε καμία περίπτωση ότι το μυθιστόρημα είναι ένα καλλιτεχνικό είδος που δεν διαθέτει μορφή.
Ο Φάμπιαν είναι ένας νέος με πολλά προσόντα. Παραμένει ηθικός, ενώ γύρω του τα πάντα μοιάζουν να βουλιάζουν στη σήψη, είναι σαν φάρσα ή κακόγουστο αστείο. Η ηθική του δεν περιλαμβάνει την υποκριτική ηθική των άλλων, δεν αποστρέφεται τις διασκεδάσεις, ή το σεξ, αποστρέφεται την υποκρισία και την παρακμή, τον πόλεμο που έρχεται και την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.Το μυθιστόρημα είναι απολαυστικό, σε βυθίζει αργά στον κόσμο του, από τον οποίο δεν θέλεις να βγεις. Και τελειώνει απότομα, σχεδόν ανάρμοστα, γελοία. Γιατί η τυχαιότητα και η γελοιότητα ορίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη.
Ο Φάμπιαν υπήρξε μπεστ σέλερ, αν και το κυνήγησαν ανελέητα, κυρίως λόγω των σεξουαλικών σκηνών- που περιλαμβάνουν ακόμα και λεσβιακές σκηνές (τι σκάνδαλο για την εποχή!). Ο Κέστνερ επέλεξε να παραμείνει στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα βιβλία του απαγορεύτηκαν και πετάχτηκαν στην πυρά, ενώ ο ίδιος περιορίστηκε να γράφει ανώδυνα θεατρικά με ψευδώνυμο. Το ίδιο το μυθιστόρημα κυκλοφορούσε για πολλά χρόνια, και μέχρι το θάνατο του, αρκετά πετσοκομμένο, έλειπε ένα ολόκληρο κεφάλαιο, το πιο σεξουαλικό. Τώρα πια κυκλοφορεί παντού στην αρχική εκδοχή του, και με τον αρχικό του τίτλο.
Ο Κέστνερ δεν έγραψε άλλο μυθιστόρημα αυτής της πνοής, αν και ήταν πολυγραφότατος, ένας λαϊκός συγγραφέας, που τον λάτρευαν για τα παιδικά του βιβλία και για την απλή του γλώσσα. Αυτή στάθηκε πολλές φορές εμπόδιο στο να τον κατατάξουν εκεί που αξίζει. Πάντως όποιος διαβάσει αυτό το βιβλίο δεν νομίζω πως θα έχει αμφιβολία πως ανήκει στο Πάνθεον της λογοτεχνίας.
Κατερίνα Μαλακατέ
Κατερίνα Μαλακατέ
Υ.Γ. 42 με πλάγια, μπλε γράμματα, η γνώμη του ίδιου του Κέστνερ για το έργο του- αποσπάσματα από προλόγους εκδόσεων.
Υ.Γ. 42-42 Η έκδοση είναι υπερπλήρης, επίμετρα, πρόλογοι του συγγραφέα, πώς αποκαταστάθηκε το βιβλίο, όλα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου