Το πρώτο που κινεί την περιέργεια στο μυθιστόρημα του Διονύση Μαρίνου είναι ο τίτλος, Μπλε Ήλιος. Ο ήλιος δεν είναι μπλε (ούτε και κίτρινος ή πορτοκαλί, μα αυτό είναι μια άλλη ιστορια). Υπάρχει όμως μια στιγμή, περίπου ένα μισάωρο πριν την αυγή κι ένα τέταρτο μετά τη δύση, που η γωνία του φωτός είναι τέτοια που βάφονται τα πάντα μπλε. Είναι η ιδανική ώρα για φωτογραφίες κι ίσως για νέα ξεκινήματα. Μια ώρα μεταιχμιακή.
Σε αυτό το μεταίχμιο βρίσκονται οι ήρωες του μυθιστορήματος. Κεντρική η Μαριάννα, που αναλαμβάνει και βασική αφηγήτρια. Πρόκειται για μια γυναίκα μέσης ηλικίας, που έχει περάσει όλη της τη ζωή με έναν άντρα, τον Γεράσιμο. Τον παντρεύτηκε από προξενιό χωρίς να φέρει πολλές αντιρρήσεις, χωρίς έστω και λίγο να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Έζησαν μια ζωή συμβατική, εκείνος κουβαλητής, με σταθερή δουλειά, πάντα απόμακρος ακόμα κι από τα παιδιά. Αυτή στοργική, περιποιητική, σεμνή σύζυγος και μητέρα. Για το σεξ μάλλον δεν θα συζητήσουμε. Το οικοδόμημα καταρρέει, όταν καταρρεέι κι ο Γεράσιμος, παθαίνει εγκεφαλικό και βρίσκεται στο νοσοκομείο χωρίς να μπορεί να αντιδράσει στα εξωτερικά ερεθίσματα. Κομβικό ρόλο στην πλοκή παίζει κι ένας νεότερος άντρας, ο Ιάσονας, ο συγγραφέας που βοηθά τον Γεράσιμο την ώρα του εγκεφαλικού και τον πηγαίνει για πρώτες βοήθειες.
Οι πρωτοπρόσωποι αφηγητές είναι αυτοί οι τρεις, εναλλάσσονται, με προεξάρχουσα τη γυναίκα, που τελικά τους συνδέει. Μιλάνε ξεκάθαρα και ειλικρινά για τη ζωή τους. Η Μαριάννα για μια πικρή σύμβαση που αποδέχτηκε κι έγινε όλος της ο κόσμος, για τις στιγμές που χάνονται δίχως στοργή. Μα κι ο Γεράσιμος, που δεν μπορεί πια να μιλήσει, που δεν μίλησε ποτέ κι άφηνε τα χρόνια να περνούν, τώρα στο νεκροκρέβατο, τώρα που είναι αργά, μιλάει κι αυτός για τη δική του εκδοχή της πραγματικότητα. Τέλος ο Ιάσονας, που είναι πιο ανοιχτό πνεύμα, ούτε κι αυτός όμως καταφέρνει να βρει νόημα στη ζωή ή να παραδοθεί στον έρωτα.
Ο Μπλέ Ήλιος πραγματεύεται τις ζωές όλων μας, τους συμβιβασμούς και τις συνεχείς ήττες, το πόσο απέχει αυτό που ζούμε και αυτό που είμαστε, από τα νεανικά μας όνειρα. Και μιλά για την αγάπη, που παραδόξως δεν λείπει ακόμα κι από τον γάμο των πρωταγωνιστών. Οι ζωές των ηρώων δεν είναι κενές στοργής και συναισθήματος. Αυτό που λείπει είναι η λάμψη της μυθολογίας. Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν το κεντρικό ζευγάρι θυμόταν κάποτε πως ήταν ερωτευμένο, κι όχι εγκλωβισμένο σε έναν γάμο που κανόνισαν άλλοι. Το μυθιστόρημα μιλά και για δεύτερες ευκαιρίες. Μπορεί κανείς να τις αρπάξει; Αν αυτά που έζησες χρόνια ολόκληρα, τώρα σε βαραίνουν και δεν ξέρεις πώς να ανασάνεις. Αν έχει πια σημασία να αποδεχτείς τα αισθήματά σου, όταν κανείς δεν μπορεί να σε ακούσει πλέον κι εσύ δεν μπορείς να τα εκφράσεις.
Θεωρώ πως το μεγαλύτερο ρίσκο ήταν η επιλογή της γυναίκας ως πρωταγωνίστριας. Εκείνης τη φωνή ακούμε ξεκάθαρα, η καταβύθιση αφορά τον δικό της ψυχισμό. Και σε αυτό ο συγγραφέας τα κατάφερε εξαιρετικά. Δύσκολα θα αποφύγει ο αναγνώστης την ταύτιση, το κείμενο σε βουτάει μέσα στην ηρωίδα, γίνεσαι ένα μαζί της. Πολλές φορές, αν και οι λεπτομέρειες αλλάζουν, νιώθει ο αναγνώστης πως ο ίδιος είναι εκεί με τη Μαριάννα στο προσκέφαλο του Γεράσιμου.
Δεύτερο ρίσκο, ο Ιάσονας, ο συγγραφέας. Μια ιδιότυπη προσωπικότητα, μέσα κι έξω από τις κοινωνικές συμβάσεις ταυτόχρονα. Λειτουργεί σαν αντιβαρο στη μικροαστική καθημερινότητα των άλλων δύο, όιμως δεν κατόρθώνει να κάνει την υπέρβαση. Μοιάζει να είναι το alter ego του ίδιου του Διονύση Μαρίνου μες στο μυθιστόρημα, αν κι εγώ πιστεύω πως αυτόν τον ρόλο τον επωμίζεται η Μαριάννα.
Η γραφή του Μαρίνου με τα χρόνια μεστώνει, έχει βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη λυρικότητα (που τον διέκρινε πάντα) και τη λιτότητα. Αν και δεν πρόκειται για ένα βιβλίο δράσης -όλα συμβαίνουν εσωτερικά και υπόγεια, σχεδόν άρρητα-, δεν πλατειάζει ούτε φλυαρεί. Στον Μπλέ Ήλιο δεν περισσεύουν λέξεις, όμως περισσεύουν συναισθήματα - ο ίδιος ο υγγραφέας άλλωστε λέει πως πρόκειται για το πιο αυτοβιογραφικό του βιβλίο· κι αυτό είναι βασικό.
Κατερίνα Μαλακατέ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου