15/9/16

Πώς πέρασες τη μέρα σου; - (χωροχρόνος) του Μαραμπού






Ξημερώνει Παρασκευή, πέρασε και αυτή η γεμάτη μέρα! Θυμάστε πότε αρχίσαμε να πρωτολέμε για τον Τζόυς; Πέρασαν σχεδόν 8 μήνες. Κι όμως, μοιάζει σαν να μην πέρασε μια μέρα. Αυτό συμβαίνει με τον Οδυσσέα – είναι η λογοτεχνική περιγραφή μιας συνηθισμένης μέρας που κατά περιόδους μοιάζει ατελείωτη αλλά στο τέλος νιώθεις σαν να μην πέρασε μια μέρα! Και μετά το πέρας αυτής, είναι σαν να κινείσαι σε ένα λογοτεχνικό χωροχρονικό συνεχές γεμάτο λέξεις, έννοιες και σκέψεις που κυνηγούν πλέον τις δικές σου κοινές και ανιαρές μέρες. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να διαβάσεις βιβλίο μετά τον Οδυσσέα και να μην το βρεις πληκτικό. Πόσο μάλλον να το βρεις εκπληκτικό. Είναι τόσο έντονη η συγγραφική δύναμη του Τζόυς (με την προϋπόθεση ότι σου αρέσει) που σε μουδιάζει για καιρό, θα αργήσεις να ξαναβρείς τα αναγνωστικά σου βήματα, όταν τα βρεις ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι πλέον θα πατάς πιο στέρεα.

Ο Οδυσσέας είναι ένα βιβλίο που σε γραπώνει – όχι με την σαχλή έννοια που δίνουμε στα βιβλία που μας φαίνονται απλώς ενδιαφέροντα και ελκυστικά. “Με άρπαξε για τα καλά”, “Δε με άφησε να το αφήσω” και άλλες σαχλοκουβέντες. Οι λέξεις του Τζόυς πράγματι σε γραπώνουν με τρόπο που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτός. Είτε εναρμονισμένες με το γενικό σύνολο είτε ευχαριστημένες με τον κοντινό λεκτικό τους περίγυρο, οι φράσεις του συγκροτούν μια ενότητα τόσο τέλεια και συμπαγή που φανερώνει όλη την ένδεια του αναγνώστη, την αδυναμία του να αναμετρηθεί μαζί τους – αν πάλι, είσαι και λίγο τσιμπημένος με την συγγραφή, τρέχεις καρφί προς το κουζινομάχαιρο, σίγουρος ότι μετά τον Τζόυς το μόνο που μπορείς να γράψεις είναι κάτι αιμάτινες ασυναρτησίες στα πλακάκια της κουζίνας!

Αυτό που με εντυπωσιάζει στον Τζόυς είναι η συγγραφική του συνέπεια και εξέλιξη. Αν δεις το έργο του από την αρχή, θα διαπιστώσεις μια καθόλα ανοδική πορεία που έφερνε στην επιφάνεια λαμπρά καλλιτεχνικά αποτελέσματα. Λίγοι συγγραφείς (ακόμα και από τους πλέον επιφανείς) μπορούν να ισχυριστούν ότι με κάθε νέο βιβλίο τους ξεπερνούσαν κατά πολύ το προηγούμενό τους. Βέβαια, οι αναγνώστες μπορούν να έχουν τις αντιρρήσεις τους (ας τις ονομάσουμε, προτιμήσεις) όμως αν μπορέσουν να το δουν αντικειμενικά, θα αντιληφθούν ότι η Αγρύπνια των Φίννεγκαν είναι πολύ πιο σπουδαία από τον Οδυσσέα που είναι πολύ πιο σπουδαίος από το Πορτρέτο του Καλλιτέχνη που είναι πολύ πιο σπουδαίο από τους Δουβλινέζους που είναι πολύ πιο σπουδαίοι από τον Στήβεν τον Ήρωα που είναι πολύ πιο σπουδαίος από τη Μουσική Δωματίου!

Η συγγραφική του πορεία είναι συνυφασμένη με την πραγματική του ζωή, κάθε έργο του έχει ψήγματα της πραγματικής του ζωής (και όπως είπα παραπάνω για τη μεταφορά της λέξης “γραπώνει”, και εδώ εννοώ κάτι παραπάνω από αυτό που εννοούμε συνήθως, ότι κάθε συγγραφέας βάζει κάτι από τη ζωή του στα βιβλία του), διαβάζουμε μία ομηρικών διαστάσεων, αυτοβιογραφία μιας μεγαλοφυΐας, και ακριβώς επειδή πρόκειται για μεγαλοφυΐα σχεδόν δεν αντιλαμβάνεσαι ότι διαβάζεις την αυτοβιογραφία της! Γι' αυτό και πιστεύω ότι είναι πολύ βοηθητική η ανάγνωση του βιβλίου του Ρίτσαρντ Έλμαν, “Βιογραφία του Τζέημς Τζόυς”. Όμως ακόμα και αν αρκεστείτε στα πρωτότυπα κείμενα του Τζόυς, δε θα βγείτε χαμένοι, ούτε απ' όσα υπέροχα περιστατικά θα μπορέσετε να αποκρυπτογραφήσετε από την πολυτάραχη ζωή του, ούτε φυσικά από την άντληση καθαρής απόλαυσης. Η ανάγνωση των βιβλίων του είναι εμπειρία από τις λίγες.




Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορείς να αγνοήσεις το φαινόμενο Τζόυς. Θα φέρω ένα (ίσως και ατυχές) παράδειγμα από έναν εντελώς διαφορετικό χώρο. Το πόκερ γνώρισε μία αδιανόητη άνθηση και διαδικτυακά και σε ζωντανά τουρνουά όταν ένας ταπεινός λογιστής κατάφερε να κερδίσει το παγκόσμιο πρωτάθλημα πόκερ (WSOP 2003) κερδίζοντας την συμμετοχή του μέσα από online προκριματικά. Το όνομά του, πράγματι απίστευτο, ήταν Chris Moneymaker! Έκτοτε, το πόκερ άλλαξε οριστικά σελίδα, αποτίναξε τις προκαταλήψεις που το βάραιναν, προβιβάστηκε σε παιχνίδι ικανοτήτων, με λίγα λόγια, μια νέα γλώσσα γεννήθηκε για να το περιγράψει! Αυτό το φαινόμενο έμεινε γνωστό ως Moneymaker Effect και όλοι, επαγγελματίες παίκτες ή μη, συνεχίζουν να προσφέρουν τον ειλικρινή σεβασμό τους στον άνθρωπο που το προκάλεσε. Μπορεί ο Moneymaker να μην συγκαταλέγεται στους σπουδαίους παίκτες, μπορεί ακόμα και το παιχνίδι του να θεωρείται πια παρωχημένο, όμως όποιος ασχολείται με το πόκερ αναγνωρίζει αμέσως ότι αυτός είναι ένα εντυπωσιακό σημείο αναφοράς στην ιστορία του παιχνιδιού.



Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τον Τζόυς (χωρίς να προχωρήσουμε σε άλλες αναλογίες από το χώρο του πόκερ): όποιος ασχολείται με την λογοτεχνία με οποιονδήποτε τρόπο, αναγνωρίζει αμέσως ότι ο Τζόυς είναι ένα εντυπωσιακό σημείο αναφοράς στην ιστορία της λογοτεχνίας! Έχει επηρεάσει εκατοντάδες σπουδαίους συγγραφείς και αναρίθμητους μικρότερους, πηγαίνοντας την λογοτεχνία βήματα μπροστά. Μπορεί για πολλούς πλέον να θεωρείται παρωχημένο το γράψιμο του, ίσως μια άσκοπη επίδειξη συγγραφικών ικανοτήτων. Ωστόσο, η επιρροή του είναι αδιαμφισβήτητη, όποιος δεν το αντιλαμβάνεται είναι χαζός. Αν ρωτάτε εμένα, εκτός από την επιρροή, θεωρώ ότι το γράψιμο του παραμένει ακόμα σπινθηροβόλο και αξεπέραστο, και τουλάχιστον μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε, έχει εξασφαλισμένη την θέση του στην Αθανασία. Εκεί θα είμαστε να τα ξαναπούμε!

Νομίζω έγραψα αρκετά γι' αυτό το βιβλίο. Καλά, κακά, λογοκλοπιμαία... θα το δείξει ο καταραμένος εφιάλτης που λέγεται ιστορία! Εγώ τώρα στο τέλος, θέλω να στραφώ στην θρησκεία, και συμπληρώνοντας τα λόγια του Φώκνερ με τα οποία άνοιξα αυτή την σειρά των αναρτήσεων, να δηλώσω ευθαρσώς:


Μα τη πίστη μου, δεν έχω διαβάσει πιο ωραίο βιβλίο!


                                                                                                            Μαραμπού



"Οδυσσέας", Τζέημς Τζόυς, μετ. Ελευθέριος Ανευλαβής, εκδ. Κάκτος, 2014, σελ 1098

16 σχόλια:

  1. ας είναι και η Αγρύπνια. είχα μια ελπίδα για Φώκνερ, μετά την Ιθάκη. μιας και τον διπλοανέφερες. όπως και να χει, ευγενικά υπενθυμίζω, ότι το ραντεβού με τις Αθανασία/Αναστασία είναι επισφαλές. και ως εκ τούτου, καλύτερα να πούμε τώρα ότι έχουμε να πούμε..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος15/9/16, 6:13 μ.μ.

    Ούτε εγώ νομίζω πως θα "αναμετρηθούν με την αθανασία" οι συγκεκριμένες αναρτήσεις, εφόσον πρόκειται για περιλήψεις του κάθε κεφαλαίου μαζί με αναφορές από τη βιογραφία.. Περιλήψεις για το συγκεκριμένο βιβλίο υπάρχουν ένα σωρό ήδη, δεν διαβασαμε και καμια καινουργια ή καινοτόμα ανάλυση. But... one can dream.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. α, δεν εννοούσα αυτό αγαπητή/αγαπητέ. τα ψηφιακά γραπτά μας θα είναι εκεί(ευχαριστούμε τις αρμόδιες υπηρεσίες γι αυτό), εμείς δε θα είμαστε για να τα ξαναπούμε (κατά την αναφορά του Μαραμπού). γι αυτό και τον προέτρεψα να συνεχίσει με Φώκνερ, να το σιγουρέψουμε, τώρα που είμαστε ακόμα εδώ.
    η γνώμη/κριτική στην κριτική/ανάλυσή του στον Οδυσσέα είναι ένα άλλο ζήτημα, το θέτεις τώρα..
    αυτά. (σταματώ τώρα τα σπαμ και τις τρολιές)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νίκο,

      όσα μπορούσα είπα για τον Τζόυς στην αρχη αυτού του αιώνα... μακάρι να τα ξαναπώ και στο τέλος! Αυτό εννοούσα. Ούτε θέλω οι ψηφιακές μου αναλύσεις να ταξιδεύουν στον αιώνα τον άπαντα, ούτε τίποτα. Ευτυχώς εσύ κατάλαβες τι εννοούσα!

      Όσον αφορά τον Φώκνερ να σου πω ότι έχω γράψει μια ανάρτηση για μερικά από τα έργα του που έχω δημοσιεύσει στο μπλογκ μου (ελπίζω να μην θεωρηθεί και αυτό ότι προσπαθώ να διατηρήσω το μπλογκ μου στην Αθανασία!!). Αν θες, αναζήτησέ την.

      Για την Αγρύπνια ή ό,τι άλλο προκύψει, μείνε συντονισμένος, τι να πω άλλο! :)

      Διαγραφή
  4. Χαχαχα, να' σαι καλά ανώνυμε, γέλασα με την καρδιά μου! Εγώ δεν μίλησα για την αθανασία των αναρτήσεών μου, ούτε καν σκέφτηκα κάτι τέτοιο. Εννοούσα ότι όλοι εμείς οι αναγνώστες θα βρεθούμε κάπως, με κάποιον μεταφυσικό τρόπο, στο τέλος του αιώνα και θα δούμε αν η αξία του Τζόυς κρατά ακόμα! Ήταν ένα σχήμα λόγου.

    Η προσπάθειά σου όμως να υποβιβάσεις τις αναρτήσεις μου (τις περιλήψεις που λες και συ), μην τυχόν και υπάρχει μια απειροελάχιστη πιθανότητα να κερδίσουν την αθανασία, ήταν πράγματι απολαυστικός!!

    Απάντησέ μου όμως σε παρακαλώ, πώς ξέρεις ότι οι αναρτήσεις μου δεν προσφέρουν καινούριες και καινοτόμες αναλύσεις, αφού μετά βίας καταλαβαίνεις τι γράφουν;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ανώνυμος17/9/16, 11:54 π.μ.

      "Νομίζω έγραψα αρκετά γι' αυτό το βιβλίο. Καλά, κακά, λογοκλοπιμαία... θα το δείξει ο καταραμένος εφιάλτης που λέγεται ιστορία" Εδω λεει ξεκαθαρα πως ο χρονος ("ο καταραμενος εφιαλτης"λολ, μεταφορα απο τα λιντλ;) θα κρινει την ποιοτητα των αναρτησεων και το αν ειναι λογοκλοπιιμαιες. Πριν προσπαθησεις να την πεις στους αναγνωστες του μπλογκ για το αν ή οχι καταλαβαν τις βαθυστοχαστες περιληψεις (αναλυσεις κατα τη γνωμη σου) ρωτα τον εαυτο σου αν εσυ καταλαβαινεις τι γραφεις : P
      Οπως και να εχει, χαιρομαι που δεν τρεφεις ψευδαισθησεις ή εστω που τις ανακαλεσες με την πρωτη κριτικη.

      Διαγραφή
    2. Το απόσπασμα περί Αθανασίας είναι στην παραπάνω παράγραφο της ανάρτησης και αφορά τον Τζόυς και την αξία των έργων του. Είναι σαφές αυτό.

      Ξέρεις, Ανώνυμε, υπάρχει κάτι που λέγεται χιούμορ - βέβαια, είναι κάπως δύσκολο να το διακρίνουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν το ολότελα βλακώδες αστείο με τα λιντλ!! Ωστόσο, ναι, ουδέποτε έτρεφα ψευδαισθήσεις για την αξία των αναρτήσεών μου και ούτε ανακέλεσα μετά την πρώτη κριτική(!) - αν εννοείς το σχολιό σου, κριτική! Όπως την βρίσκει ο καθένας!

      Είναι αυτές που είναι (καλές, κακές) και θα το δείξει ο χρόνος. Αυτό είπα μόνο. Πώς εσύ κατάλαβες ότι επιθυμώ να τις επεκτείνω ως τις αρχές του 22ου αιώνα, παραμένει ένα μυστήριο για μένα.

      Διαγραφή
    3. Αν προκαλεί σύγχυση στο μυαλό σου η φράση, "...θα το δείξει ο καταραμένος(sic) εφιάλτης που λέγεται ιστορία" είναι επειδή κάνω μια αναφορά σε ένα δημοφιλές απόσπασμα του Οδυσσέα. Αλλά πρέπει να έχεις διαβάσεις το βιβλίο για να το καταλάβεις... ή έστω τις άχαρες περιλήψεις μου.

      Διαγραφή
    4. Ανώνυμος17/9/16, 9:51 μ.μ.

      Στο απόσπασμα που παραθεσα υπαρχει ξεκαθαρη μνεία για μία μελλοντική αξιολογική κρίση των συγκεκριμενων αναρτησεων. Αν δεν έχεις συναίσθηση αυτών που γραφεις, τοτε... Εχω διαβάσει το βιβλίο. Δεν αναφέρεται πουθενά τέτοια βλακωδης μεταφορά. Οκ οκ, ναι ό,τι πεις, είναι αναλυσεις, σσσσ μην ταραζεσαι.

      Διαγραφή
    5. Δεν σου θυμίζει τίποτα τζουσικό δηλαδή, ο συνδυασμός των λέξεων εφιάλτης και ιστορία! Οκ οκ, ναι ό,τι πεις, έχεις διαβάσει το βιβλιο, σσσσ μην ταράζεσαι!!

      Διαγραφή
    6. Ανώνυμος18/9/16, 12:33 μ.μ.

      χαχαχαχα, ηρέμησε θα πάθεις τίποτα : ( με αυτές τις αοριστολογίες πιστεύεις πως θα ξεγλυστρίσεις; Για πες μας, αναμένουμε, που χρησιμοποίησε ο Τζόυς τη συγκεκριμένη μεταφορά. Το βιβλίο το έχω διαβάσει εδώ και μία πενταετία, συγνώμη που λησμόνησα να πάρω την άδεια σου και να μου υπογράψεις τη σχετική βεβαίωση. Γενικά, σε έχουν έτσι ξαμολητό;

      Διαγραφή
    7. Δεν παίζω πολύ ώρα με ηλίθιους γιατί στο τέλος πάντως χάνω! Με ξεσκέπασες πονηρούλη. Ναι, αυτό ήθελα, να μείνουν οι υπέροχες αναλύσεις μου στην αθανασία! M'αυτά και μ'αυτά, εξασφάλισα και μια γωνίτσα για την Αθάνατη Μαλακία σου...

      Διαγραφή
    8. Ανώνυμος18/9/16, 3:35 μ.μ.

      Χαίρομαι που επιβεβαιώνεις αυτά που λέω και δεν απαντάς σε αυτό που ρώτησα. Ναι, ναι, ό,τι πεις, αναλυσεις...

      Διαγραφή
    9. Όλοι οι ηλίθιοι χαίρονται στο τέλος! Δεν περίμενες εσύ να αποτελείς εξαίρεση!

      Διαγραφή
    10. Ανώνυμος18/9/16, 5:45 μ.μ.

      "Όλοι οι ηλίθιοι χαίρονται στο τέλος!!!!" Μαραμπού Blogger, 2016.

      Διαγραφή
  5. Μην τσακώνεστε, το θέμα της Αθανασίας, θα το λύσει ο Πανδαμάτωρ Blogger.

    ΑπάντησηΔιαγραφή