«The Heart Goes Last», Margaret Atwood

«Η καρδιά πεθαίνει τελευταία» δεν είναι ομολογουμένως η καλύτερη δυστοπία που έχει γράψει η Μάργκαρετ Άτγουντ. Πώς θα μπορούσε άλλωστε, όταν μιλάμε για τη συγγραφέα του «The Handmaid’s tale» και του «Όρυξ και Κρέικ». Ούτε όμως είναι και η χειρότερη. Το μυαλό της Άτγουντ είναι αστραφτερό, η φαντασία της ακμαία, απλά αυτή τη φορά φαίνεται να έφερε τη δυστοπία τόσο κοντά μας, που μπορεί να κριθεί με σημερινά κριτήρια και σε σημεία να φανεί αφελής. Αδιαφορώ για αυτό. Πρόκειται για ένα πολύ ευχάριστο ανάγνωσμα, για ένα βιβλίο που έχει πράγματα να πει, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά. 

Ο Σταν και η Σαρμέιν ζουν στο αυτοκίνητό τους, αφού έχασαν τις δουλειές του και το σπίτι τους. Η Σαρμέιν δουλεύει μπαργούμαν και μετά βίας επιβιώνουν. Συνεχώς τους κυνηγούν συμμορίες για να τους πάρουν το αμάξι. Ώσπου μια μέρα η Σαρμέιν βλέπει μια διαφήμιση για το Σχέδιο Ποζιτρόνιο, που υπόσχεται πως θα έχουν ένα μέρος της παλιάς τους ζωής πίσω. Πείθει τον Σταν να το δοκιμάσουν και υπογράφουν. Έτσι τον ένα μήνα ζουν κανονικά σε ένα ωραίο σπίτι με αμάξι και σκούτερ, και θέρμανση και ανέσεις και κανονικές δουλειές και τον επόμενο ζουν ως έγκλειστοι στις φυλακές. Το πράγμα δεν φαίνεται να τους ενοχλεί κι η ζωή τους παίρνει μια φυσιολογική τροπή. Ώσπου ο Σταν- που αγαπάει την γλυκανάλατη, λουλουδάτη Σαρμέιν αλλά του έχει λείψει λίγο δυνατό σεξ- βρίσκει ένα πολύ σέξι σημείωμα κάτω από το ψυγείο, που υποθέτει πως αφορά το ζευγάρι που εναλλάσσεται μαζί τους στο σπίτι. 

Η Άτγουντ πραγματεύεται φυσικά το μεγάλο κοινωνικό θέμα των νεόφτωχων, αυτό που ανέδειξε ξανά η κρίση, ανθρώπων – όπως εμάς εδώ- που άλλα τους υποσχέθηκαν για τη ζωή τους αν ήταν καλοί και σεβαστικοί και ακολουθούσαν το σύστημα, κι άλλα τελικά τους προέκυψαν στην πορεία. Και το θέμα της υποδούλωσης σε ένα σύστημα, ακόμα και τόσο φανερά παράλογο όπως το Σχέδιο Ποζιτρόνιο αν σου δίνει τα βασικά, τροφή και κατοικία, ανέσεις και χνουδωτές πετσέτες. 

Από την άλλη αναδύεται κι ένα θέμα που πολύ αρέσει στην Άτγουντ, αυτό των σχέσεων των ζευγαριών των ισορροπιών αλλά και της θέσης της γυναίκας, τι περιμένει η κοινωνία, ο άντρας, ο εραστής, από αυτές. Η Μάργκαρετ Άτγουντ είναι ίσως η πιο φεμινίστρια από τις συγγραφείς της γενιάς της, μπορεί χωρίς κανένα διδακτισμό να χωρέσει όλα εκείνα που απασχολούν την γυναίκα σε μια ιστορία. 

Προς το τέλος η πλοκή παίρνει σταθερά χιουμοριστικό χαρακτήρα, με σεξουαλικά ρομπότ με την μορφή του Έλβις και της Μαίρυλιν, διασυνδέσεις με τον υπόκοσμο, γκροτέσκες επεμβάσεις στην προσωπικότητα. Μια τέτοια δυστοπία δεν θα μπορούσε να τελειώσει ουσιαστικά, παρά μόνο σχηματικά. Σε αυτά τα βιβλία εξάλλου σημασία έχουν το νέο σύμπαν και οι χαρακτήρες, κι όχι το τέλος. 

Σταθερά η Άτγουντ παραμένει μια από τις πιο αγαπημένες μου συγγραφείς. Δεν είναι τόσο πως επιμένει στην δυστοπία και το φανταστικό, όσο πως έχει πράγματα να πει που άλλοι τρομάζουν καν στην ιδέα να τα θέσουν σε ρεαλιστικά μυθιστορήματα. Ελπίζω να ζήσει πολλά χρόνια ακόμα και να γράφει ως τα πολύ βαθιά γεράματα. 

                                                                               Κατερίνα Μαλακατέ

«The Heart Goes Last», Margaret Atwood, Penguin, pg.322, 2015

Υ.Γ. 42 Εγώ διάβασα το βιβλίο σε e-book στο kindle, αλλά κυκλοφορεί και στα Ελληνικά σε μετάφραση Έφης Τσιρώνη, από τις εκδόσεις Ψυχογιός

"Η καρδιά πεθαίνει τελευταία", Μάργκαρετ Άτγουντ, μετ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Ψυχογιός, 2016, σελ. 488