"Πρόζα", Thomas Bernhard

Η Πρόζα είναι ένα από τα πρώτα βιβλία που δημοσίευσε ο Τόμας Μπέρνχαρντ. Κάποιοι λένε πως αυτό είναι που τον καθιέρωσε στην συνείδηση του αναγνωστικού κοινού ως έναν εν δυνάμει κλασικό συγγραφέα. Τα διηγήματα που περιέχονται στην συλλογή πάντως έχουν κάποια από τα βασικά στοιχεία που έχει όλο το μπερνχαρντικό σύμπαν, αν και τους λείπει εκείνη η ιδιοτροπία στην γραφή που ήταν τόσο χαρακτηριστική για τον Μπέρνχαρντ τα επόμενα χρόνια. Οι πολλές επαναλήψεις λείπουν, οι λούπες, ο εξοντωτικά μακροπερίοδος λόγος. Είναι ένας Μπέρνχαρντ σχεδόν γλυκόπιοτος. Όχι, μην με λιντσάρετε. Αυτό ισχύει για την γραφή. Γιατί η θεματολογία και οι χαρακτήρες είναι εντελώς άλλη ιστορία. 

Το θέμα του Μπέρχαρντ παραμένει η δυσκολία να ζεις και ο θάνατος. Ο θάνατος στο σύμπαν του έχει τόσο κεντρική σημασία που χάνει λίγη από την αίγλη του, γίνεται κάτι τετριμμένο, καθημερινό, μια αυτονόητη σκέψη. Δεν έχει άλλον συγγραφέα σαν κι αυτόν, δεν υπάρχει άλλος που να μπορεί να γράφει ολοένα το ίδιο διήγημα, ξανά και ξανά, το ίδιο μυθιστόρημα και να του το συγχωρείς με τόση ευκολία. Γιατί οι ήρωες είναι οικείοι για κάποιον όπως εγώ που έχει διαβάσει ένα μεγάλο μέρος της αχανούς βιβλιογραφίας του. Ο νεαρός δασονόμος με την «Τραγιάσκα», ο παιδαγωγός στο αρχικό διήγημα, ο γιος που μισούν οι γονείς του, είναι σαν να είναι το ένα και το αυτό πρόσωπο, ο μονόλογός τους θα μπορούσε να αφορά το ίδιο άτομο, οι λεπτομέρειες της κάθε ιστορίας είναι σχεδόν αδιάφορες. 

Ο Μπέρνχαρντ σκηνοθετεί ξανά και ξανά τον εαυτό του, μάς μαθαίνει και τον μαθαίνουμε, δεν μπορείς να τον χορτάσεις έτσι απλά. Φτιάχνει στην τελική ένα είδος δικό του, έξω από καλούπια και συνταγές κι αυτό τον κάνει μοναδικό. Όχι, δεν πιστεύω πως φταίει η μακροχρόνια αρρώστια για την μισανθρωπιά του, δεν νομίζω πως η μοναδικότητά του μπορεί να οριστεί από την ιστορία της ζωής του. Είναι από τους σπάνιους εκείνους ανθρώπους που γεννήθηκε για να γράφει κι αυτό τον ορίζει, δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο. Ο Μπερνχαρντ είναι θρησκεία και δεν ξέρω κανέναν βιβλιόφιλο που θα μπορούσε να του αντισταθεί, που δεν θα κολλήσει από το πρώτο κιόλας δικό του βιβλίο που θα διαβάσει. 

Φυσικά, θα έπρεπε να γνωρίζει κανείς τι παίζεται σήμερα», είπε, «όμως μη μου πείτε τι παίζεται σήμερα. Για μένα είναι άκρως ενδιαφέρον για μια φορά να μην ξέρω τι παίζεται. Είναι μια τραγωδία; Είναι μια κωμωδία;», ρώτησε κι αμέσως είπε: «Όχι, όχι, μη μου πείτε τι είναι. Μη μου το πείτε!»

Ο άνθρωπος είναι πενήντα ή πενήντα πέντε, σκέφτομαι. 

Πρότεινε να περπατήσουμε ως την Βουλή. 
«Πάμε μέχρι τη Βουλή», είπε, «και πάλι πίσω. Περίεργο πόσο ήσυχα είναι όλα όταν αρχίσει η παράσταση. Το λατρεύω αυτό το θέατρο…»

Περπατούσε πολύ γρήγορα και μου ήταν σχεδόν ανυπόφορο να τον κοιτάζω· η σκέψη ότι ο άντρας φορούσε γυναικείες γόβες μου προκαλούσε δυσφορία.

"Πρόζα", Τόμας Μπέρνχαρντ, μετ. Βασίλης Τσαλής, εκδ. Κριτική, 2015, σελ. 121











Υ.Γ. 42 Η μετάφραση είναι του αγαπημένου μου φίλου Βασίλη Τσαλή και βασανίζομαι. Γιατί είναι από τις μεταφράσεις του Μπέρνχαρντ που ρέουν και γοητεύουν, αλλά σκέφτομαι πως αν το πω θα θεωρηθώ προκατειλημμένη. Αλλά θα το πω, είναι από τις καλύτερες μεταφράσεις Μπέρνχαρντ που έχω διαβάσει.