4/3/12

Της μετάφρασης το κάγκελο



Η αλήθεια είναι πως κάθε φορά που αγοράζω ένα βιβλίο από Αγγλοσάξονα συγγραφέα έχω το ίδιο δίλημμα, μετάφραση ή πρωτότυπο. Τα αγγλικά μου είναι σχετικά καλά, δεν έχω πρόβλημα να διαβάσω το πρωτότυπο, δεν χρειάστηκα ποτέ λεξικό. Από την άλλη, δεν είναι η μητρική μου γλώσσα και πιθανώς κάποιες κρυμμένες μικρές λεπτομέρειες να χάνονται. Ο μεταφραστής είναι επαγγελματίας και δεν θα τις χάσει, έτσι δεν είναι;

            Η τέχνη της μετάφρασης είναι θαυμαστή, ξαναγράφεις ένα ολόκληρο βιβλίο φράση τη φράση (γιατί λέξη τη λέξη είναι φυσικά αδύνατο) και σου αναγνωρίζεται ένα πολύ μικρό μερίδιο για αυτήν την υπερπροσπάθεια. Από την άλλη πολύ συχνά ο μεταφραστής δεν μπορεί να ξεφύγει από το προσωπικό του ύφος, μεταφράζει έτσι όπως θα έγραφε. Το πράγμα γίνεται ακόμα δυσκολότερα όταν μιλάμε για βιβλίο με κωμικές αποχρώσεις. Ας πούμε το «Εις γην Χαναάν» δεν μετάνιωσα που το διάβασα στην πολύ καλή ελληνική μετάφραση του Κορτώ, νιώθω πως κέρδισα, αντί να χάσω. Όμως μετανιώνω που διάβασα τόσο το «Ανήκουστος βλάβη» του Λοτζ, όσο και το «Όλα έρχονται στοφως» του Φόερ στα ελληνικά. Τα λογοπαίγνια χάθηκαν, μπορούσα μόνο να μαντέψω πως θα ήταν το αστείο στα Αγγλικά κι αυτό με εκνεύρισε. Για άλλα βιβλία όπως το «Γυρίστε το γαλαξία με Ωτοστόπ», πιστεύω πως ο μεταφραστής έχει τιτάνιο έργο, σα να το γράφει από την αρχή. (Δεν έχω διαβάσει την ελληνική μετάφραση αλλά με τόσους νεολογισμούς στο Αγγλικό …..). Τον τελευταίο καιρό προτιμώ το πρωτότυπο και για λόγους πιο χαμερπείς, όπως η πολύ μικρότερη τιμή του paperback και η ανάγκη μου στην ώριμη ηλικία που βρίσκομαι να διατηρήσω τα Αγγλικά μου σε ένα ανεκτό επίπεδο, μιας και δεν βγαίνω από τη χώρα ποτέ.

            Με λίγα λόγια, κάθε ανάγνωση στο πρωτότυπο είναι ένα ταξίδι, όχι μόνο στο βιβλίο αλλά και στη γλώσσα και την κουλτούρα. Κάποιες φορές όμως, όσες φορές κι αν έχεις πάει αλλού, δεν παύεις απλά να είσαι τουρίστας και χρειάζεσαι έναν ξεναγό.



Υ.Γ. Μετάνιωσα που αγόρασα το Gravitys rainbow στα Αγγλικά και φαντάζομαι πως σύντομα θα το ξαναπάρω στη μετάφραση. Εκτός κι αν δεν φταίει αυτό που όλο το παρατάω. Εξάλλου δεν είμαι η μόνη, δείτε τι λέει στη Bookpress ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος  



Υ.Γ. Στα γαλλικά και στα γερμανικά δεν διανοούμαι να διαβάσω πρωτότυπο, χάνω εντελώς το νόημα.

   

4 σχόλια:

  1. Kι εγώ την πρώτη φορά που επιχείρησα να διαβάσω το "Ουράνιο τόξο της βαρύτητας",κατέληξα να το θέσω σε παραβολική τροχιά πετώντας το με οργή κι απελπισία προς το κρεβάτι μου! Τη δεύτερη φορά,είχα πια συμφιλιωθεί με το γεγονός ότι δε θα καταλάβω παρά ένα μικρό μέρος αυτού του αμείλικτα γριφώδους μυθιστορήματος(τόσο που με εκνεύριζε,ήθελα να τον πιάσω από τον γιακά και να του φωνάξω: μα ΓΙΑΤΙ δε γράφεις ΛΙΓΟ πιο κατανοητά;;;). Αλλά είπα,θα το διαβάσω κι ό,τι γίνει.Και πίστεψέ με,γίνανε πολλά...
    Πολλοί τον παρατάμε λοιπόν τον Πίντσον,αλλά το πρόβλημα είναι ότι συνήθως αρνείται να μας παρατήσει αυτός :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλημέρα,καλή βδομάδα.
    Μεγάλο ντέρτι η μετάφραση...Από κακές ή αλαζονικές μεταφράσεις έχουν καεί βιβλία και βιβλία,ποιά να πρωτοθυμηθώ.
    Όταν στην λέσχη ανάγνωσης επιλέξαμε μια συλλογή διηγημάτων του Ντοστογιέφσκι ήταν αυτή που είχε μεταφράσει ο Αλεξάνδρου ο οποίος μετέφραζε πάντα από τα ρώσικα.Έλα που είχα όμως και μια άλλη,παλιότερη έκδοση στο σπίτι μου με την μετάφραση να έχει γίνει από την Κίρα Σίνου, κι αυτή από τα ρωσικά κατευθείαν.
    Και οι δύο όπως ξέρετε όντας συγγραφείς-αν και η Σίνου έχει γράψει κυρίως παιδική λογοτεχνία-βιοπορίζονταν από τις μεταφράσεις και μιλούσαν και έγραφαν ρωσικά τέλεια(και αγγλικά και γαλλικά) μάλιστα αυτοί οι δύο είχαν ιδιαίτερους δεσμούς και είχαν ζήσει πολύ καιρό στην Ρωσία.
    Διαβάσαμε λοιπόν πάρα πολλά αποσπάσματα παράλληλα,τι να σας πω,
    άλλα λόγια να αγαπιόμαστε,έγινε της μετάφρασης το κάγκελο που λέει και η Κατερίνα...
    Ο Αλεξάνδρου έχει κάνει μια περιφραστική, γλαφυρότατη μετάφραση και η Σίνου μια ακριβέστατη- σχεδόν κατά λέξη-κι ολόστεγνη!Ούτε μια τόση δα σαλτσούλα ή μαστόρικο τερτίπι όπως ο Αλεξάνδρου!
    Ποιά να θεωρούσαμε πιο σωστή,πέστε μου.
    Το κείμενο ευτυχώς μας έδινε το ίδιο την απάντηση,έβγαινε νικητής,είχαμε να κάνουμε με την αδιαπραγμάτευτη δύναμη ενός τεράστιου συγγραφέα.Αλλά σε σχέση με συγγραφείς άλλου εύρους, ύφους κι εποχής κτλ κτλ η μετάφραση μπορεί να αποβεί αληθινή καρμανιόλα!Σκεφτείτε τι γίνεται με τον Πίντσον επομένως που το κείμενό του είναιένας λαβύρινθος.Προσωπικά είχα αρκεστεί στην ελληνική μετάφραση την υπάρχουσα και δεν έκανα καν τις κατασκοπείες που συνηθίζω πια συστηματικά,να βρω δηλαδή το αγγλικό κείμενο και επειδή τα αγγλικούλια μου είναι αξιοπρεπή να τσεκάρω.
    Δεν παλεύεται ο Πίντσον.Εκεί σε τέτοιες περιπτώσεις διαβάζεις, νομίζω,καλή τη πίστει ό,τι έχει μεταφραστεί,είσαι στο έλεος του μεταφραστή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Α, και μην νομίζετε ότι έχω φάει τον Πίντσον με το κουτάλι,μόνο το "Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας"
    έχω διαβάσει,με ρυθμούς χελώνας και προσήλωση υποψηφίου για πανελλήνιες,με μπλοκάκι και μολυβάκι για να σημειώνω και να συνδέω και φυσικά να μην το κάψω.
    Ξεκίνησα και το "Ενάντια στην Μέρα" πέρσι το καλοκαίρι με τον ίδιο τρόπο αλλά έφαγα τα μούτρα μου,το διαβάζω με δόσεις κι ώσπου να ενώσω τα κομμάτια παθαίνω ημικρανία,πρόκειται όμως για ένα ολωσδιόλου ξεχωριστό κείμενο που αξίζει να προσπαθήσω όσο πιο πολύ μπορώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Βιβή μου, ειδικά οι μεταφράσεις από τα Ρώσικα είναι μια πικρή ιστορία. Για αυτό γίνεται τώρα μια προσπάθεια κάποια να ξαναμεταφραστούν. Όσο για το Ουράνιο τόξο της βαρύτητας, τί να πω; Μάλλον κάποια στιγμή θα στρωθώ κι εγώ με το νοητικό μπλοκάκι μου, γιατί με τις σημειώσεις ποτέ δεν τα πήγαινα καλά.....

    Johnny, αφού το έριξες προς το κρεβάτι ήσουν σε καλύτερη κατάσταση από μένα, εγώ που συνήθως διαβάζω ΣΤΟ κρεβάτι μου, απλά κοιμήθηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή