25/3/14

"Λοιμός", Ανδρέας Φραγκιάς,



Κείμενο λιτό, χωρίς περιττές περιγραφές και λεπτομέρειες, μια δυστοπία εφιαλτική, μεταμοντέρνα, με αφήγηση κατακερματισμένη, μια μαρτυρία για αυτό που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος στον άνθρωπο όταν μπει στον ρόλο του βασανιστή ή του θύματος.

«Κι ως πότε θα μείνουμε έτσι;» - «Άρχισες κιόλας να βαριέσαι; Εδώ θα ζήσεις χρόνια ολόκληρα…». Ένας, που ήταν ανυπόμονος, σηκωνόταν πήγαινε ως την άκρη, ξανακοιτούσε στο υπόστεγο, μάζευε πετραδάκια και τα πετούσε πιο πέρα. Ο άλλος αγνάντευε έκθαμβος όλο απορία τούτο τον κόσμο. «Μας ξέχασαν.»
-«Κι αν μας αφήσουν εδώ όλη νύχτα;»
-«Αυτό δεν γίνεται, είναι τόσος κόσμος, η πολιτεία έχει τους νόμους της. Κι αν ξενυχτήσουμε θα το προβλέπει ο κανονισμός».

Οι κρατούμενοι στον «Λοιμό» του Ανδρέα Φραγκιά δεν ξέρουν πως έφτασαν εκεί –ένας θυμάται, αλλά δεν έχει και πολλή σημασία. Μόνη έννοια τους να βγάλουν την επόμενη μέρα, [«Η αλήθεια είναι ότι όλα του είναι αδιάφορα, και τα πιο σπουδαία ξεχνιούνται το άλλο πρωί. Δεν υπάρχει χρόνος, ούτε ο πόνος και η αγωνία για τα περιστατικά που έζησες] , να αναμετρηθούν με τα καταναγκαστικά έργα που θα φτιάξουν μια γέφυρα εκεί που δεν είχε χαράδρα, να μαζέψουν αρκετές μύγες γιατί τα όργανα του καθεστώτος τους τις μετρούν και τις καταγράφουν, να ακούσουν την παραληρηματική φωνή από τα μεγάφωνα, έπειτα να ξαπλώσουν τρεις τρεις στον υγρό τάφο που έχουν για κρεβάτι και να βγάλουν την νύχτα. Την νύχτα γίνονται οι επιδρομές.

Οι άνθρωποι δεν έχουν πια όνομα, προσδιορίζονται από το χρώμα του σκούφου τους, από μια και μόνη απόχρωση του χαρακτήρα τους (ο περιδεής, ο αφηρημένος, ο επιεικής, ο κάτωχρος). «Γιατί κάθε τόπος πρέπει όχι μόνο να έχει, αλλά και να φτιάχνει τους δικούς του τρελούς».  Ψάχνουν να επιβιώσουν, αλλά ταυτόχρονα αυτό είναι και υποχρέωσή τους- η αυτοκτονία απαγορεύεται αυστηρώς. Προσπαθούν να βρουν τους χαφιέδες, να αντέξουν τα βασανιστήρια του σώματος. Τα ψυχικά είναι τα χειρότερα. Ο πιο αξιοθρήνητος ανάμεσά τους ο «εκκρεμής», αυτός που πάντα βλέπει τους άλλους να τιμωρούνται αλλά για κάποιον λόγο η δική του κόλαση δεν έρχεται- κι ας χρωστάει εκατομμύρια μύγες, κι ας μην έχει μετανοήσει, κι ας έχει δει άλλους να διαλύονται για πολύ πιο ασήμαντα από τα δικά του παραπτώματα. Ούτε οι βασανιστές έχουν ονόματα βέβαια, φαίνεται μάλιστα συχνά σα να είναι νεοφώτιστοί. Βασανίζουν γιατί έτσι τους λένε, όπως ο καθένας μπορεί.

«Και πόσο θαρρείς πως θα κρατήσεις; Μια, δυο, πέντε, στις χίλιες, στις δυο χιλιάδες, κάποτε θα σπάσεις κι εσύ όπως και τόσοι άλλοι. Και τότε θα είναι χειρότερα. Μάταια φίλε μου επιμένεις. Το έχασες κι αυτή τη φορά το παιχνίδι.. Είσαι από κόκκαλα, από νεύρα, γιατί να σακατευτείς; Θα πεθάνεις εδώ στα κρυφά και κανείς δεν θα πάρει χαμπάρι τη θυσία σου. Σ’ αρέσει; Μήπως θέλεις να παραστήσεις τον ήρωα; Ένας ηρωισμός στο σκοτάδι χάνει τη σημασία του. Οι ήρωες έχουν πάντα κάποια δημοσιότητα, αλλιώς είναι κοινά θύματα… Κανένας δεν τους μέτρησε. Γιατί; Δίνεις μια μάχη με το τίποτα, στον αέρα…στο σκοτάδι…»


Η ιστορία δεν είναι γραμμική, δεν θα μπορούσε να είναι. Η αφήγηση δεν είναι μαρτυρία για τα χρόνια του Φραγκιά στην Μακρόνησο- θα μπορούσε, μα δεν είναι. Παραμένει ανώνυμη και άχρονη και για αυτό διαχρονική. Ανατριχιαστικά επίκαιρη για το τι μπορεί να κάνει ο άνθρωπος αν του δώσεις την εξουσία, εξοργιστικά επεξηγηματική για τόσες χαμένες ζωές∙ και τελικά οριστικά μυθιστορηματική, φτιαγμένη από όλα εκείνα τα υλικά που αναδεικνύουν την λογοτεχνία. 

"Λοιμός", Αντρέας Φραγκιάς, εκδ. Κέδρος, 1972, σελ.252


Υ.Γ. 42 Και το πιο σουρρεαλιστικό, όσο γράφω αυτή την ανάρτηση, από πάνω μας τρίζουν τα μαχητικά. Παρέλαση.

9 σχόλια:

  1. Μια ακόμα εξαίρετη παρουσίαση και μόρφωση για εμάς τους υπολοίπους. Ευχαριστούμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Κείμενο που δικαίως,νομίζω κι εγώ, θεωρείται πολύ σημαντικό Προσπάθησα να το διαβάσω αλλά το άφησα,δεν άντεξα.Δεν ξέρω πότε και αν θα το επιχειρήσω ξανά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος26/3/14, 4:10 μ.μ.

    Μα γιατί "δυστοπία"; Είναι σχεδόν μαρτυρία.
    Όταν μου το χάρισαν, προφανώς ήμουν πολύ νέα, για να εκτιμήσω την αξία του, αν και το βρήκα συγκλονιστικό.

    Παλιός αριστερός, που έχει πεθάνει, κρατούμενος στη Μακρόνησο την εποχή που διαδραματίζονται τα φρικτά και τα παράλογα, που μοιάζουν εξωκοσμικά, είδε -στο βιβλίο πρώτα και μετά στην ταινία Happy Day του Παντελή Βούλγαρη- τον εαυτό του σ' ένα από τα πρόσωπα, που κρατούσαν στα χέρια τη Φρειδερίκη. Αστειευόμενος δε, έλεγε ότι δεν τον άφηναν επί ένα μήνα να πλύνει τα χέρια του, γιατί είχε την τύχη να πιάσει βασιλικό ...κώλο.

    κ.κ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Νομίζω πως αν το δούμε σαν μαρτυρία μόνο χάνει κάτι από την λογοτεχνική του αξία. Όχι, δεν είναι μαρτυρία, τέτοιες γράφτηκαν πολλές αλλά φυσικά δεν είναι μυθιστορήματα. Ενώ αυτό είναι.

      Διαγραφή
  4. Ανώνυμος25/4/14, 1:20 μ.μ.

    Κάποτε είχα διαβάσει κάποιο διήγημα με τον τίτλο " η φραντζόλα" και ένα άλλο με τα συνδικαλισμένα μερμήγκια. Έχω την εντύπωση ότι είναι του Φραγκιά και ότι περιέχονταν σε κάποιο αναγνωστικό Νεοελληνικών Κειμένων. Κάνω λάθος;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ανώνυμος9/2/16, 5:46 μ.μ.

    Μπράβο Κατερίνα!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Πολύ ωραίος ο λοιμός, όμως το πλήθος πιστεύω ότι είναι το τελειότερο από τα έργα του, διαβάστε το και θα διαπιστώσετε το τεράστιο λογοτεχνικό και διανοητικό εκτόπισμα του Ανδρέα Φραγκιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή