«Αντεργκράουντ ή ένας ήρωας του καιρού μας», Vladimir Makanin

Είχα καιρό να διαβάσω βιβλίο Ρώσου συγγραφέα και να θυμηθώ πόσο βαθιά με συναρπάζει η ρώσικη ψυχή, πόσο ξένη μου φαίνεται στην αρχή κι έπειτα πόσο οικεία, κατανοητή και ακατανόητη μαζί. Ο Μακάνιν από το Ντοστογιέφσκι απέχουν κοντά ενάμιση αιώνα, κι όμως ήταν τόσες οι αναφορές, τόσο έντονη η αίσθηση πως ο ένας είναι ο συνεχιστής του άλλου που συχνά ξεχνιόμουν, ένιωθα σα να διάβαζα ένα βιβλίο κομμάτι ενός παζλ σχεδόν ολοκληρωμένου μέσα μου, της ρώσικης λογοτεχνίας.

            Το μυθιστόρημα «Αντεργκράουντ ή ένας ήρωας του καιρού μας» είναι γραμμένο το 1998, μιλά με ένταση για μια εποχή που είναι μεταβατική, όπου όλα αλλάζουν, οι δημόσιες πολυκατοικίες ιδιωτικοποιούνται και τα κομματόσκυλα του παρελθόντος αποκαθαίρονται, αλλά οι βασικές επιθυμίες των ανθρώπων μένουν ίδιες, απλά προσαρμόζονται οι τρόποι τους στους καιρούς. Ήρωας του ο Πετρόβιτς, ένας συγγραφέας που την εποχή του παντοδύναμου Κομμουνιστικού κόμματος δεν εκδόθηκε αν και θεωρούνταν εξαιρετικός γιατί είχε αποκλίσεις από την κομματική γραμμή και τελικά κατέληξε σχεδόν άστεγος, να κάνει τον φύλακα σε μια δημόσια πολυκατοικία  και να μη γράφει συνειδητά τίποτα. Ο άνθρωπος αυτός, μέλος του αντεργκράουντ, μιας ομάδας ανέκδοτων καταραμένων, θα συρθεί στη ζωή, στο φόνο, στο φρενοκομείο, στην τρέλα και την λογική με μια τόσο φυσική ροή που δεν θα το καταλάβει καν. Οι φίλοι του έρχονται και χάνονται, αυτός παραμένει πιστός στη γραφομηχανούλα του κι ας μη γράφει τίποτα ποτέ σε αυτή, θα γνωρίσει την σκληρότητα του συστήματος, θα πάρει στο διάβα του την τρέλα του αδελφού του- ενός χαρισματικού στα νιάτα του ζωγράφου που τον έσπασε το καθεστώς- θα ζήσει κυνηγώντας την επόμενη μέρα, που μπορεί να φέρει τα πάντα. Αυτό είναι το βασικό θέμα, πως στη Ρωσία της μετά περεστρόικας εποχής μπορούν ανά πάσα στιγμή να συμβούν όλα και να είναι ταυτόχρονα σα να μη συνέβησαν.

            Ο Μακάνιν είναι απολαυστικός, γράφει διεισδυτικά και σκοτεινά, ατρόμητα, δίχως φιοριτούρες, χωρίς καμιά προσποίηση- είμαι μοντέρνος δεν είμαι- χωρίς σκέψη για αυτό που θα προκύψει. Και για αυτό, ακολουθώντας το ένστικτό του αλλά και την μακρά παράδοση της χώρας του κατάφερε να γράψει ένα βιβλίο που είμαι σίγουρη πως στον επόμενο αιώνα θα τον κατατάξει στους κλασικούς της γενιάς του.  

«Αντεργκράουντ ή ένας ήρωας του καιρού μας», Βλαντιμίρ Μακάνιν, μετ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Καστανιώτη, 2003, σελ. 616