"Η καρδιά του σκότους", Joseph Conrad

«Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόρνραντ είναι ένα λιανό βιβλιαράκι 129 σελίδων που γράφτηκε στα τέλη του προπερασμένου αιώνα και δημοσιεύτηκε στα 1900. Οι συστάσεις του είναι εκπληκτικές∙ πάνω σε αυτό στηρίχθηκε ο Κόπολα για να φτιάξει το «Αποκάλυψη τώρα», είναι ένα βιβλίο ανθύπαρκτο και μοναδικό, αριστούργημα από μόνο του. Το άνοιξα διστακτικά, με ένα φόβο που σπάνια με πιάνει, μήπως εμένα δε θα μου αρέσει.

            Ο Τσάρλι Μάρλοου, αφηγητής και ήρωας μαζί, ορίζεται καπετάνιος σε ένα ατμόπλοιο που διασχίζει έναν ποταμό στο Κονγκό. Η εμπορική εταιρεία που εκμεταλλεύεται την περιοχή ψάχνει για κάθε είδους φυσικό πλούτο – κυρίως φίλντισι- που αποσπά από τους κανίβαλους για μερικά κομματάκια σύρμα. Σε όλο το μήκος του ποταμού διάφοροι εμπορικοί αντιπρόσωποι εγκαθίστανται σε μικρές παράγκες, «εκπολιτίζουν τους αγρίους» και μαζεύουν χρήμα. Όταν ο Μάρλοου φτάνει στις εγκαταστάσεις της εταιρίας το πλοίο είναι σε κακή κατάσταση και μένει τρεις μήνες να το επισκευάσει. Εκεί ακούει πρώτη φορά για τον αντιπρόσωπο Κουρτς, έναν άντρα που φέρνει το πιο πολύ ελεφαντόδοντο από όλους, που τολμά περισσότερο και που λένε πως είναι καθηλωτικός όταν του μιλάς. Στο ταξίδι για να τον φέρει από το πόστο του πίσω στη βάση θα ανακαλύψει πως πρόκειται για σκοτεινή φιγούρα.

            Εκ πρώτης όψεως το βιβλίο μοιάζει μια συνηθισμένη περιπέτεια που θα ενδιέφερε ίσως έφηβα αγόρια, αλλά θα άφηνε αδιάφορα τα κοριτσάκια. Οι αρχικές σελίδες κυλούν αργά από άποψη πλοκής για να σε φέρουν ύπουλα στην γνωριμία με τον Κουρτς. Εκεί συναντάς την ανθρώπινη φύση – την άγρια ανθρωποφάγα πλευρά της αντάμα με την εκλεπτυσμένη και την ιδιοφυή- στον ίδιο άνθρωπο. Ο Κουρτς είναι ηγέτης, σε αυτό δε χωρά καμιά αμφιβολία, χαρισματικός ομιλητής που του συγχωρείς τα πάντα, για τον εαυτό του φυλά τη σπανιότερη αγριότητα και την μεγαλύτερη οξυδέρκεια. Ακόμα και μετά το θάνατό του οι άνθρωποί του παραμένουν πιστοί, ξεχνούν τι έκανε, μένουν στο ποιος ήταν.

            Σπάνια ήρωας που εμφανίζεται τόσο λίγο, σε καμιά δεκαριά σελίδες όλες όλες είναι πρωταγωνιστής, σφραγίζει τόσο ένα βιβλίο. Σε έναν βαθμό το μυθιστόρημα μοιάζει παλιακό, αλλά αυτό που εκφράζει με λόγο λιτό και περιεκτικό είναι σύγχρονο και σπαρταριστό. Δεν ξέρω να σας πω πού θα το κατέτασσα σε σχέση με την ταινία – βλέπω μόνο μια ελαφριά, αμυδρή σχέση ανάμεσα στον Κουρτς του Βιετνάμ (του Κόπολα) και τον Κουρτς του Κονγκό (του Κόνραντ). Τείνω να πιστεύω πως η ταινία με συγκλόνισε περισσότερο, ήταν ένα μεγαθήριο. Αντιθέτως το βιβλίο είναι ένα ψίθυρος, ολοένα αυξανόμενος, μια μύγα κακή που βουίζει τη νύχτα, όσο προσπαθείς να κοιμηθείς.     

 "Η Καρδιά του σκότους", Τζόζεφ Κόνραντ, μετ.Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, εκδ. Πατάκη, 1999, σελ.129